INLEIDING FAMILIE SCHLÜTER - STAMGEBIED: BAD ESSEN E.O.

 

 

 

VOORWOORD:

 

Vermoedelijk zo omstreeks 1835 besluit een jongeman genaamd Henrich-Wilhelm Schlüter om zijn geluk te beproeven in Nederland. Dat geluk, in termen van welvaart en welzijn, was in zijn geboortestreek in ieder geval in die tijd ver te zoeken. Hij was dan ook niet de enige gelukzoeker uit zijn omgeving. Er kan rustig gesproken worden van een uittocht en dat niet alleen richting Nederland. Velen ook zochten hun heil in Amerika (de V.S.), zoals ook de vader van Henrich-Wilhelm Schlüter: JOHANN HEINRICH SCHLÜTER. Wat ze achterlieten en waarom ze wegtrokken, dat zijn zo een paar vragen waar we in deze inleiding op ingaan. Daarnaast wordt tevens allerlei historische en geografische achtergrond-informatie gegeven.

 

 

NA DEZE INLEIDING VOLGT EEN OVERZICHT VAN DE NAKOMELINGEN VAN JOHANN HEINRICH SCHLÜTER

 

 

INHOUDSOPGAVE INLEIDING

 

1.   Bad Essen: een historische terugblik

2.   ‘Meierhöfe’, watermolens en kerken

3.   Het schoolwezen

4.   De boeren in de marke (w.o. kotters en ‘Heurerleute’)

5.   De burchtveste van Wittlage e.a.

6.   Boer en edelman

7.   Vlasnijverheid, spinnen en weven

8.   De Franse tijd

9.   De naweeën van de Franse tijd: restauratie, opstand en emigratie

10. Het ambt Melle

 

 

1. Bad Essen: een historische terugblik

 

De huidige gemeente Bad Essen behoort tot het ambt Wittlage. Op een oude kaart  van het ‘Amt Wittlage’ uit 1774 komen we Bad Essen tegen onder de naam Eijsen.

 

Amt Wittlage omstreeks 1774
Amt Wittlage omstreeks 1774


 

 

 

Eijsen of Essen wordt voor het eerst schriftelijk vermeld in een zgn. ‘Schenkungsurkunde’, die in de periode 1074-81 gemaakt is. Zoals alle nederzettingen in Duitsland was Essen oorspronkelijk een boerendorp, dat het middelpunt was van de Essener Marke. In een vroeg stadium en wel omstreeks 1100 veranderde het karakter van dit boerendorp, omdat Essen ook een kerspel (kerkgemeente, wat men later ‘burgerlijke gemeente’ zou gaan noemen) werd. Met als gevolg dat er ook handwerklieden, neringdoenden en kooplieden kwamen wonen, die zich rondom de kerk vestigden.  In totaal 24 huizen vormden met de kerk een kerkburcht, die in de Middeleeuwen een toevluchtsoord was, omdat kerkelijke gebouwen als geheiligd en onaantastbaar beschouwd werden.

Al in een vroeg stadium, zo omstreeks 1200, blijkt er een zoutziederij in Essen te zijn. In 1447 werd een nieuw zoutmijn aangelegd, waarmee de eerste stap gezet werd in de richting van het latere Bad Essen. Dat is overigens niet zonder spanningen gegaan. In het jaar 1436 werd tijdens een twist tussen de bisschoppen van Minden en Osnabrück Essen gebrandschat, waarbij ook de kerk in vlammen opging. Dankzij de grootmoedige hulp van de familie von dem Bussche kon de kerk weer worden opgebouwd, zoals die er vandaag de dag nog staat, zij het wel versierd met grafstenen en andere kunstvoorwerpen uit de tijd van 1560-1660.

De dertigjarige oorlog was een roerige tijd voor Bad Essen en omgeving. Tillys troepen bezetten in 1627 de burcht  Wittlage. De evangelische geestelijken in Essen, Barkhausen en Lintorf werd uit hun ambten gezet, maar vonden een toevlucht op Hünnefeld en Ippenburg, alwaar zich evangelische kapellen bevonden.

Een omkeer kwam in de periode 1633-50 toen de Zweden het Osnabrücker gebied en daarmee ook de burcht Wittlage bezetten. Nu moesten de katholieke priesters uitwijken en vervangen worden door evangelische predikanten. Na de vrede van Münster in 1648 bleven de kerken in het oude ambt Wittlage evangelisch. Voor het bisdom Osnabrück werd de zgn. ‘capitulatio perpetua’ (altijd durende wisseling) vastgesteld, d.w.z. dat voortaan afwisselend een katholieke en een evangelische bisschop moesten regeren.

De vrede van Münster verzekerde weliswaar geloofsvrijheid, hierbij werd echter het jaar 1624 als normaal jaar bepaald. Dat betekende dat alle kerken, die in 1624 evangelisch of te wel katholiek geweest waren, nu opnieuw in deze positie teruggebracht moesten worden en dat zonder rekening te houden met de verhoudingen ten tijde van de vrede van Münster van 1648. Het gevolg was dat de kerk van Schledehausen (ong. 5 km ten zuid-westen van Bad Essen), die in 1624 katholiek was geweest, nu opnieuw katholiek werd. En dat ondanks het feit dat maar weinig gezinnen katholiek waren (in 1772 waren er 43 katholieken en 2300 evangelischen). De overgrootte meerderheid van de bevolking was aldus op het moment van de vrede van Münster evangelisch, maar zonder kerkgebouw. De protestanten moesten als gevolg de lange tocht naar Essen afleggen. Daar zat men vervolgens in een propvolle kerk. Dit leidde ertoe dat de kerk in Essen in 1662 een nieuwe aanbouw kreeg.

Door een grote brand op 16 april 1668 werd  Essen, dat nog maar nauwelijks hersteld was van de dertigjarige oorlog, opnieuw op achterstand gezet. In het jaar 1811 werden door brand  drie huizen in het centrum in de as gelegd, met moeite kon men een nieuwe grote brand voorkomen. Het vuur heeft de vooruitgang van Essen desalniettemin niet kunnen tegen gehouden. Sinds het midden van de 19e eeuw breidde Essen zich steeds meer uit. Met name het aanboren van een zoutbron in 1860 bleek van grote betekenis. Essen werd op 1 april 1902 Bad Essen: een kuuroord.

 

KAARTJE ‘DE EHEMALIGE AMT WITTLAGE’ INVOEREN

 

2. ‘Meierhöfe’, watermolens en kerken

 

In Bad Essen, Essenerberg, Barkhausen, Hüsede, Wimmer, Brockhausen, Harpenfeld und Rabber bestonden en bestaan vandaag de dag ‘Meierhöfe’(hofsteden).


Legenda (situatie 1787/1789): zwarte stip is een 'Meierhof', een vlaggetje erop duidt een burcht aan, een kruis erop is een kerkdorp; de zwarte lijnen geven middeleeuwse wegen aan


 

 

Deze hofsteden - oorspronkelijk vermoedelijke Frankische ridderhoven - waren van oudsher militaire steunpunten om het land erom heen politiek zeker te stellen en te beheersen. Van hieruit konden de belangrijkste strategische plekken, straten en passen in het land gecontroleerd worden. De ‘Meierhof’ in Bad Essen bijv. beheerste en beveiligde de toegang van een kloof tot de Bergstrasse naar het zuiden, naar Melle en Osnabrück. Een gewapende escorte bracht reizigers en wagens over de berg tot Empte (huidige naam: Essenerberg), alwaar de volgende ‘Meierhof’ (Emptmeier = Meier van de Empte) dezelfde taak had te vervullen.

In dit verband moet ook vermeld worden, dat in de nabije omgeving van de hofstede van Bad Essen ook de oude watermolen ligt, die nog steeds intact is. Het is juist deze molen die erop wijst, dat de Franken hier actief zijn geweest als kolonisatoren. De molens werden namelijk in het kader van de Romeinse overheersing over de Franken in Germanië (Duitsland) neergezet.

Onder bescherming van de hofsteden lagen ook de christelijke plaatsen, kerken en kapellen. In Bad Essen waren die door het kerkpad verbonden, in Barkhausen lagen die in de onmiddellijke omgeving. 

Over de ouderdom van de kerk van Bad Essen is reeds het nodige gezegd. In dit verband moeten zeker ook genoemd worden de kerk van Lintorf en die van Barkhausen. De huidige Johanniskerk van Lintorf moet in de 15e eeuw zijn gebouwd. Ze bevat echter ook oudere bouwelementen uit omstreeks 1200. De Martinskerk in Barkhausen is in de eerste helft van de 13e eeuw gebouwd. Het geldt als een van de mooiste dorpskerken uit het ambt Wittlage.

Beide kerken, die van Lintorf en Barkhausen, danken overigens hun ontstaan aan het zendingswerk van de monniken uit het klooster Herford, die omstreeks 800 hier actief waren. Zij stichtten in Oldendorf (vandaag geheten Preuss. Oldendorf) een moederkerk. Vervolgens ontstonden rondom deze moederkerk kleine kapellen in Holzhausen, Börninghausen, Lintorf, Wimmer, Rabber en Barkhausen. Omdat genoemde plaatsen zich verder ontwikkelden, moest de grote moedergemeente van Oldendorf gedeeld worden. De kapel van Lintorf kreeg de status van moedergemeente samen met de kapellen van Wimmer, Rabber en Barkhausen. Een en ander kreeg zijn beslag zo rond 1220.

De kerstening van (Bad) Essen en omgeving heeft vanuit het Westen plaatsgevonden vanuit de bisschopsplaats Osnabrück en in het oosten vanuit Minden en wel tot aan de Hunte.

Het brongebied van deze rivier ligt in het zuidelijk aangrenzende ambt Melle tussen de plaatsen Oberholsten en Hüstädte. Na ongeveer 6 km stroomt ze bij Barkhausen door de bergketen van het ‘Wiehegebirge’ om verder te stromen door het ambt Wittlage om via uitmonding in het veenmoeras van de Dümmer aan de noordgrens het ambt Wittlage weer te verlaten.

Deze rivier heeft overigens in de geschiedenis herhaaldelijk als een duidelijke grens gefungeerd. De Hunte gold als de grens tussen de bisdommen Osnabrück en Minden. Maar de Hunte was niet alleen een grensrivier, het was ook een rivier die economisch benut werd. In de bovenloop van de Hunte en aan de omlaag stromende bergbeken, waar het verval van het water het sterkst was, draaiden een groot aantal molens op waterkracht. Aan de Hunte en instromende beken hebben in de loop van de tijd 23 molens een plek gevonden.

 

3. Het schoolwezen

 

Gedurende de middeleeuwen maakt het schoolwezen deel uit van een klooster, een domkapittel of een bisdom. Slechts een klein deel van de bevolking had toegang tot deze scholen. De scholen, die aan alle lagen van de bevolking toegang bood, ontstonden op kleine schaal gedurende de reformatie. In de na-reformatorische tijd kwam het tot meer schaalvergroting.

De eerste volksscholen werden meestal in de kerkdorpen gevestigd. Het waren ‘kerkscholen’. De onderwijzer op zo’n school stond tevens in dienst van de kerk, veelal als koster en organist. De afstand die de kinderen moesten afleggen naar deze ‘kerkscholen’ was groot. De afstand van huis uit gerekend kon oplopen tot 10 km. Omdat de wegen niet al te best waren, zeker bij slecht weer, was schoolverzuim aan de orde van de dag. Gelet op de afstand en de weg erheen gingen de kinderen veelal vanaf hun tiende jaar naar de ‘kerkschool’. Meerdere families stelden daarom in de dorpen, die geen school hadden, gezamenlijk een onderwijzer aan. Ze spraken met hem het schoolgeld af, dat hij mocht heffen. Voor zijn woning, zijn schoollokaal en de inrichting ervan moest hij zelf zorgen. Zo ontstonden allerlei dorpsschooltjes, waarvan de stichting en de inrichting vaak omstreden was.

Het onderricht aan de ‘kerkscholen of ‘Hauptschule’ en dorpsschooltjes liep sterk uiteen in kwaliteit. Terwijl de leerkrachten aan de ‘hoofdscholen’ studenten, gymnasiasten en dergelijke waren, waren de leerkrachten op de dorpsschooltjes nauwelijks geschoold. Hun bagage bestond veelal uit wat ze ooit hadden meegekregen op de ‘kerkscholen’.

De ‘Hauptschule’ van Bad Essen kent een lange voorgeschiedenis. Ze gaat terug tot het begin van de 17e eeuw. De school van Bad Essen was in zekere zin een patronaats-school, omdat ze viel onder het patronaat van de familie von dem Bussche van Hünnefeld en Ippenburg. Zo vermaakte Cristoph v.d. Bussche bij testament op 1.3.1690 aan de school 1000 taler met de verplichting om dit waar nodig jaarlijks met 50 taler aan te vullen.

Het onderricht werd veelal in een bekrompen ruimte gegeven. In bij voorbeeld 1807 wordt gemeld, dat de cantor in zijn dienstwoning een tweede schoollokaal heeft laten inrichten. En in 1830 wordt een verzoek gedaan om een jongen- en meisjesschool te stichten met een leerkracht erbij om zo de cantor en zijn assistent te ontlasten, die aan 500 kinderen onderricht gaven. Hier komt echter niets van terecht. De overvolle klassen bleven bestaan. Pas in 1878 kwam hierin langzaam maar zeker verandering. Van echte schaalvergroting van het onderwijs was pas sprake in de 20ste eeuw.

 

4. De boeren in de marke (w.o. kotters en ‘Heurerleute’)

 

Ongeveer in de 11de eeuw ontstond het zogenaamde markenstelsel met eigen rechtsnormen en wetten. Het gebied van het huidige ‘groot’ Bad Essen is qua oppervlakte gelijk aan de vroegere Angelbecker Marke en de Essener Marke, waarbij de invloedsfeer van de laatste zich ver uitstrekte naar het westen en noorden (Bohmte, Herringhausen en Ostercappeln); het was 5200 ha. groot.  De Angelbecker Marke omvatte de vroegere kerspels Lintorf en Barkhausen en is tevens het oudste markeverband; het was 5000 ha. groot.

De marke omvatte een groep boerenhoeven, die bewoond werden door vrije boeren, die uit economisch oogpunt op elkaar aangewezen waren. Het markengericht, ook wel holtink genoemd, waakte over het nakomen van de marke-wetten, besliste over het verelenen van bijzondere marke-rechten en zag erop toe dat er geen onrechtmatigheden geschieden. Bij overtredingen kon een straf worden opgelegd. De holtink kwam bijeen onder het voorzitterschap van de ‘holzgraaf’, die door de marke gekozen werd of dit ambt ‘geërfd’had. Waar de landsheer zelf de ‘holtrichter was, werd zijn functie waargenomen door een ‘beambte.  De ‘holzgraaf’ van de Essener Marke was de meier te Essen, waar ook de holtink gehouden werd.

Met de groei van de bevolking nam ook het aantal boerenhoeven toe. In het ambtsgebied Wittlage waren omstreeks 1500 397 boerenhoeven, in 1828 waren het er 776. Omdat zich nieuwe boeren aanmeldden, ontkwam men er niet aan om hen marke-grond toe te wijzen. Zo ontstond een nieuwe klasse van boeren: de marke-kotter, die veelal een kleine boerderij bewoonde. In het jaar 1718 werden in ambtsgebied Wittlage 360 marke-kotters geteld. Daar kwamen nog 203 ‘Heuerleute’ (sing. is: ‘Heuerling’) , d.w.z. landarbeiders die tegen geld en arbeid over een stukje land mochten beschikken, waarop ze een huisje/hutje mochten neerzetten als onderkomen voor het gezin. Deze pacht-arbeidsverhouding - ontstaan in de 16e eeuw - was kenmerkend voor het noordwesten van Duitsland. Niet weinigen van hen verdienden geld bij door naar Holland te trekken om daar als seizoenarbeider geld te verdienen. In de 18e eeuw bereikte deze ‘Hollandgang’ zijn hoogtepunt.

In 18e eeuw gingen echter steeds meer stemmen op om de marke geheel en al op te delen en om te zetten in privébezit. Dit gebeurde daadwerkelijk tussen 1799 en 1830 in de Angelbecker marke en in de Essener marke tussen 1808 en 1826. De verdeling van de markegrond geschiedde op grond van de regel: wie tot op dat moment de meeste waeren (= aandelen in de marke) in bezit had, ook het grootste aandeel aan grond in de marke kreeg. De rechteloze ‘Heuerleute’ kregen, omdat zij slechts huurders waren, geen enkel aandeel uit de marke. En omdat ook al het overige land opgedeeld en geprivatiseerd werd, bleef er voor hen niets over. Wie een koe had, moest uitwijken naar de bermkant van de weg om het daar te laten grazen.

 

5. De burchtveste van Wittlage e.a.

 

Vanaf de tijd van Karel de grote was de rivier de Hunte de grens tussen de bisdommen Osnabrück en Minden. Hier werden in de periode 1309-1350 de beide kloosterburchten Wittlage (omstreeks 1310) en Hunteberg (omstreeks 1324 gebouwd om het bisdom Osnabrück naar het oosten en noorden af te schermen. Ter versterking van de verdediging ontstond een flink aantal ridderburchten in het voorland van het ‘Wiehegebirge’. In de nabijheid van de huidige gemeente Bad Essen waren dat: Hünnefeld, Ippenburg, Kreitenstein, Rumpeshorst (verwoest in 1346), verder ontstonden in het gebied Wittlage:  Arenshorst, Streithorst, Langelage, Borgwedde, Krebsburg, Wahlburg, Schwegerhof en Kaldenhof. Hun adellijke bezitters voegden zich in crisissituaties bij het leger van de vorstbisschop van Osnabrück.

De burchtveste Wittlage, grensvesting tegen Minden, lag vermoedelijk oorspronkelijk in het Rott, een stuk bos tussen Wittlage en Brockhausen. De kern van de burcht werd gevormd door een 32 m hoge toren met 3,50 m dikke muren. De torenspits was versierd met een windwijzer voorzien van het inschrift “EABZOHZBVL’ (Ernst August Bischof zu Osnabrück Herzog zu Braunschweig und Lüneburg). De verdere uitbouw van de burcht volgde in de periode 1312-1349.  De burchtmolen, gelegen aan de Hunte,  is tijdens de bouw van de burcht  of kort daarop gebouwd. Omstreeks 1500 kreeg de burcht haar huidige omvang en was de verblijfplaats van een drost. In het begin van de 18e eeuw verloor de burcht haar oude verdedigingsfunctie en werd het de bestuurszetel van het ambt Wittlage.

Rondom de bouw van Ippenburg, voor het eerst vermeld in 1345, ontstonden problemen met de achterdochtig geworden bisschop van Osnabrück. De bouwheer Johann von dem Bussche   mocht van de bisschop de burcht niet in steen opbouwen en moest hij altijd open staan voor de bisschop. Het oorspronkelijke gebouw was dan vakwerkbouw, alleen de begane grond was van steen. In 1860 werd het voormalige vakwerk-gebouw verbouwd in nieuw-gotische stijl. In 1447 verwierf deze familie tevens de oudste ridderburcht Hünnefeld (uit 1146) . De familie von dem Bussche, die zoals eerder vermeld de kerk van Essen na de brand van 1436 weer had laten opbouwen, bezat ook het patronaatsrecht over deze kerk. Nakomelingen van de familie von dem Bussche oefenden herhaaldelijk het drostambt uit en waren tevens landsheer over Wittlage.

 

6. Boer en edelman

 

In de Germaanse tijd was de vrije boer de dragende peiler van de sociale orde. Duizend vrije boeren vormden een soort soort vorstendom (een ‘Gau’). De vrije boer had twee grondplichten: deelnemen aan gerechtsdagen en beschikbaar zijn voor legerdienst van de landsheer. Dit betekende dat hij weggeroepen kon worden van huis en haard. Bij een gerechtsdag verschenen de vrije boeren (‘Gaugenossen’) bewapend en wel. Ter instemming met een besluit of een oordeel sloeg met met zijn zwaarden tegen hun schilden. Deze plicht om op gerechtsdagen aanwezig te zijn was te doen, omdat de afstand die men moest afleggen te doen was. Bij de dienstplicht lag het anders, omdat deze vervuld kon worden binnen de grenzen van het Middeleeuwse rijk, dat sinds Karel de Grote bestond. Vrije boeren konden bij oorlogen zo maanden en jaren van huis zijn. En wie moesten dan de hofstede draaienden houden, het vee verzorgen en de oogst binnenhalen? Daarbij kwam nog dat zelf voor zijn uitrusting moest zorgen en dat was een kostbare aangelegenheid. Een helm kostte bijv. 6 schilling, een lans 2 schilling. Een totale wapenrusting kostte 30 schilling. De prijs voor een koe bedroeg 1 schilling. Kortom de ‘boerenvrijheid’ was een dure aangelegenheid. Een en ander leidde ertoe dat de landsheer de dienstplicht van de boeren overnam, die in ruil daarvoor zich aan hem onderwierpen. De landsheer nam soldaten in dienst, die hij in een oorlogssituatie de koning ter beschikking stelde. De boeren, die nu geen vrije boeren meer waren, vielen onder de bescherming van de landsheer. Zij moesten voortaan pacht betalen aan de landsheer in de vorm van een deel van de oogst en door het verrichten van diensten aan de landsheer. De invoering van het Romeinse recht - ingevoerd tussen de 14e en 16e eeuw - werkte verder in het nadeel van de boeren. Dit recht bepaalde dat de boer een slaaf (een horige) was, die met lijf en ziel de landsheer toebehoorde. In 1525 leidde dit tot de grote boerenoorlog, die op gruwelijke wijze in het nadeel van de boeren werd beslecht. Pas in de 19e eeuw kwam hierin verandering.

Tot die tijd kende de boer meer lasten dan lusten. Kon een boer niet meer aan zijn verplichtingen aan de landsheer voldoen,  dan vond onteigening plaats en was hij vanaf dat moment pachter op zijn eigen boerenhoeve. Slechts tegen hoge kosten kon hij eventueel zijn boerenhoeve terugkopen. Het zwaarste juk echter wat de boer was opgelegd, was dat hij slechts met toestemming van de landsheer mocht trouwen, zijn kinderen begunstigen, een testament maken, schulden maken, grond verkopen, ruilen of verpachten, bomen rooien, grond bebouwen en processen voeren.

In de periode 1830-1833 kwam uiteindelijk een losmaking-wet tot stand -  ingebracht door de Carl Bertram Stüve, een Osnabrücker staatsman - die de boeren weer heer op zijn eigen hoeve maakte.

 

7. Vlasnijverheid, spinnen en weven

 

Van oudsher was het verbouwen van vlas, het spinnen en het weven, d.w.z. de linnen-thuisindustrie een van de inkomstenbronnen in de wijde omgeving van Essen. Op de lange winteravonden werd in bijna alle huizen garen gesponnen. Zo omstreeks 1800 werd in het gebied dat viel onder Osnabrück een tiende van het akkerland gebruikt voor het verbouwen van vlas. Het Osnabrücker linnen had een goede naam in de wereld. Het werd overal gekocht en als gevolg bloeide de export. Deze huisindustrie en daarbij behorende handel kreeg echter de doodsteek door de uitvinding van mechanische weefstoel in Engeland. De gevolgen hiervan lieten zich zo in het midden van de 19e eeuw goed voelen. Voor de bevolking die het over het algemeen toch al niet breed had, was dit een nieuwe financiële aderlating en oorzaak van veel verbittering.

 

8. De Franse tijd

 

Bij de eeuwwisseling 1800 begon voor het gebied, dat behoorde bij Osnabrück - en voor heel Duitsland - een roerige tijd van politieke veranderingen.

Het ambt Wittlage binnen het bestuursgebied Osnabrück
Het ambt Wittlage binnen het bestuursgebied Osnabrück


 

 

Onder het regime van de Franse keizer Napoleon werd in 1803 het landsbestuur grondig hervormd. Van de meer dan 300 politiek zelfstandige gebieden (vorstendommen, vrije steden, kerkelijke staatjes ed.) bleef slechts de helft over. Ook het vorstbisdom Osnabrück hield op te bestaan en werd ingelijfd in het ‘Kurfürstentum’ Hannover, dat echter zelf spoedig onder Frans bestuur bestuur werd geplaatst. In het jaar 1805 bracht Napoleon het land van de Hannovers onder bij het Koninkrijk Preussen. Daarmee begon de Franse tijd voor Duitsland, dat duurde tot 1813. Het gebied dat hoorde bij Osnabrück werd in 1807 een deel van het nieuwe koninkrijk Westfalen, dat geregeerd werd door de broer van Napoleon, Jérome, “koning Lustig” genoemd. In 1810 werden alle kustgebieden van de Noordzee vanaf het Ärmel-Kanal tot Hamburg - Lübeck direct ingelijfd in het keizerrijk Frankrijk. Als gevolg werd het gebied, dat behoorde bij Osnabrück tot het Franse departement “l’Ems supéreur” met als hoofdstad Osnabrück. Dit departement bestond uit 4 arrondissementen, waarvan het arrondissement Osnabrück weer was opgedeeld in 12 kantons. Daartoe behoorde ook het kanton Essen met de “Marien” Essen, Buer, Lintorf, Barkhausen en Oldendorf (oftewel Preuss. Oldendorf).

Met alle kritiek op Napoleon moet hem wel worden nagegeven, dat hij in de geest van de Franse revolutie in werking heeft gezet, dat de wettelijke en uitvoerende macht gescheiden werden en iedereen voor de wet gelijk werd gesteld. Ook werd vrijstelling van belasting voor bepaalde bevoorrechte klassen afgeschaft. Het burgerlijk huwelijk gesloten door de ambtenaar van de gemeente gold voortaan als rechtsgeldig. En verder moest voortaan elke geboorte aangemeld en geregistreerd worden door de gemeente.

Daar stond wel tegenover dat de belastingdruk hoger was dan ooit en het oproepen van rekruten voor de vele veldtochten van Napoleon op veel weerstand stootte.

 

9. De naweeën van de Franse tijd: restauratie, opstand en emigratie

 

Tijdens de grote vrijheid-storm van 1813 kwam een tegenreactie. In het teken van de restauratie keerden vele oude toestanden terug, bij voorbeeld ook de onvrijheid van de boeren.

Pas in 1833, zoals al eerder aangegeven,  kreeg de boerenstand in het koninkrijk Hannover haar vrijheid terug. In 1852 was ongeveer 76% van de grond door aflossing weer in handen van de boeren, de laatste aflossingen vonden plaats aan het einde van de 19e eeuw. Benadeeld werden de ‘Heuerleute’, zij kregen niets. Zij stonden dan ook in revolutiejaar van 1848 vooraan. In het gebied rond het oude vorstendom Osnabrück telde men in die tijd 12692 ‘Heuerling’-families, die geheel en al afhankelijk waren van de willekeur van de verpachters. In Wehrendorf, Essen, Harpenfeld, Lockhausen en Eielstädt kwam het tot oploop van ‘Heuerleute’, die lagere pacht eisten, vermindering van allerlei diensten, een hoge dagloon en weide voor het vee. Ze bereikten, dat in oktober 1849 een wet van kracht werd in het vorstendom Osnabrück, waarin enige misstanden uit de weg geruimd werden.

Dat alles nam niet weg, dat voor velen uit de ‘Heuerlingen’-stand dit toch te weinig soelaas bood. Zij kozen ervoor te emigreren en wel vooral naar Amerika.  Zo trokken in de periode 1832 tot 1866  8295 mensen weg  uit het ambt Wittlage. En dat niet alleen mensen uit de ‘Heuerlingen’-stand, ook menige boer geplaagd door misoogsten verkoos te emigreren. Dat Amerika daarbij zo populair was, had ook te maken met het feit dat in het kader van de “Homesteadacts”van 1862 de Verenigde Staten iedere emigrant 63 ha ongecultiveerde grond aanbood voor een bedrag van 1 dollar! Tot op de dag van vandaag bestaan er “Wittlager Vereine”in de Verenigde Staten. .

Het voormalige ambt Wittlage - de huidige gemeente Bad Essen
Het voormalige ambt Wittlage - de huidige gemeente Bad Essen


1.10 Het ambt Melle

 

10. Het ambt Melle

 

Ten zuiden van het ambt Wittlage grenst, min of meer gescheiden door het ‘Wiehegebirge’, het ambt Melle’. Alle pogingen ten spijt om deze beide ambten samen te voegen, zijn tot nu toe vruchteloos gebleken. Klaarblijkelijk heeft het ‘Wiehegebirge’ tot op de dag van vandaag als een onoverkomelijke barrire gewerkt, op natuurlijke wijze alleen doorbroken door de rivier de Hunte.

Dat alles neemt niet weg dat beide gebieden van oudsher vielen onder Osnabrück en politiek-bestuurlijk en economisch een vergelijkbare ontwikkeling hebben doorgemaakt. Het laat zich raden dat ondanks natuurlijke en bestuurlijke grenzen mensen vanuit het ene naar het andere ambt zijn getrokken, niet alleen vanwege handel, ook om er te werken en zich te vestigen.  

Evenals Bad Essen beschikt Melle over oude papieren. Reeds in 1169 wordt Melle voor het eerst in een oorkonde vermeld en wel onder de naam Menele. In de periode van de 12de tot de 14de eeuw ontwikkelde Melle zich tot een plaats met een stads karakter. Met een kerk en met de daaraan grenzende marktplaats ontwikkelde Melle zich tot een belangrijke markt- en handelspost. Omstreeks 1200 was de plaats reeds beschermd met ‘muur en grachten’.  In 1443 verleende de landsheer van Osnabrück - graaf Heinrich von Moers, bisschop te Münster en administrateur (‘Verwalter’) van het bisdom Osnabrück - Melle verschillende belangrijke stadsrechten. In dit verband kan nog vermeld worden dat Melle zich Hanzestad noemen mocht. De handwerkslieden van Melle sloten zich al vroeg aaneen in gilden. De gilden vormden een soort staat in de staat. Het oudste gilde was dat van de schoenmakers, het werd gesticht in 1480.

Het stadje Melle was gunstig gelegen, omdat het zowel lag aan de “via regia”, die liep vanuit Holland via Osnabrück naar Herford, als aan de oude handelsweg, die liep vanaf de Hanzestad Soest via Melle, Buer naar Bremen. De belangrijkste handelswaar vormde wollem en linnen stoffen, garen en lijnzaad.

De vrede van Münster van 1648 had godsdienstig ook voor het ambt Melle de nodige gevolgen. De parochies van Buer en Oldendorf werden protestant. Melle behoorde tot de zgn. gemengde parochies. Dit leverde in Melle de nodige problemen op, mede omdat in die tijd Melle ong. 400 katholieken en 2.400 lutheranen telde. Voor beide groepen moest een kerk beschikbaar komen. Omdat de evangelisch-luthersen de St. Matthaüskerk aan het einde van 1650 moesten verlaten, vond de eredienst tijdelijk plaats in ‘Hause Hillebrandt’ aan de markt, totdat de nieuwe kerk ‘Auf der Worth’ in 1652 klaar was, alwaar ook de huidige evangelisch-lutherse kerk staat. Helaas werd deze kerk en de katholieke kerk bij de grote brand van 10 mei 1720 een prooi der vlammen. Omdat de katholieke kerk het minst geleden had, kon deze kerk hersteld worden en  aan het einde van het jaar 1720 weer betrokken worden. De evangelisch-lutherse kerk was echter zo beschadigd, dat ze herbouwd moest worden. Het duurde tot 17 oktober 1723 voordat deze kerk, genaamd St. Petri-kerk,  opnieuw betrokken kon worden.

Als gevolg van de grote brand van 1720 en eerdere brand in 1649 zijn de ambtelijke stukken en oorkonden in het raadhuis verloren gegaan, zodat uit de tijd van voor 1720 nauwelijks nog oude documenten bewaard zijn gebleven. Een aparte vermelding verdient de ‘Marienkirche’ van Oldendorf.  Deze evangelisch-lutherse kerk , alsmede de katholieke St. Matthaüs-kerk van Melle behoren tot de oudste kerken in de regio Melle. Ze zijn de enigste kerken die bewaard zijn gebleven uit de 12de eeuw. De Kerk van Oldendorf valt vooral op door zijn  ingetogen aankleding en niet te vergeten door zijn beroemde altaar uit de werkplaats van de “Osnabrücker Meisters”.

Vanaf 1830 was Melle door middel van postkoetsen verbonden met de naburige plaatsen  Neuenkirchen, Borgholzhausen, Dissen, Wellingholzhausen, Oldendorf, Buer en Wittlage. Op 15 november 1855 werd een goederen-spoorlijn geopend, die liep van Löhne naar Osnabrück met ook een station Melle.

Bij een ambtshervorming in het jaar 1859 werd het aantal ambten verminderd. De beide ambten Melle en Grönenberg werden tot één ambt verenigd.

Melle en omgeving
Melle en omgeving


 

 

 

Gebruikte literatuur:

 

Die Gemeinde Bad Essen in Vergangenheit und Gegenwart, hrsg. im Jahr ihres 900jährigen Jubiläums 1975 von der Gemeinde Bad Essen, Gesamtherstellung: Meinders & Elstermann, Osnabrück

Der Landkreis Wittlage, Regierungsbezirk Osnabrück, von Prof. Dr. Max Hannemann unter Mitwirkung des Niedersächsischen Landesverwaltungsamtes und zahlreichen Mitarbeitern, Walter Dorn Verlag, Bremen-Horn, 1961.

1169-1994: 825 Jahre Stadt Melle, Hrsg. Stadt Melle, Verlag Bernh. Scholten GmbH & Co., Melle, 1994.

HTML uitvoer van HAZA-21 Overzicht van de nakomelingen van Johann Heinrich Schlüter (Parenteel) (1793->1853) John van de Geer - MMXIII -

© 2013  John van de Geer

De Poll 10

7608 DJ ALMELO

opmaak: Haza-21 versie 3.3.0.577.20120621



Generatie I

(van 1793 tot 1853)

In deze generatie is één gezin met kinderen bekend met 5 kinderen. Kinderen uit dit gezin zijn geboren tussen 1814 en 1823. De kinderen uit dit gezin zijn afkomstig uit Rattinghausen (2x), Essener Berg en Bad Essen.

I  Johann Heinrich Schlüter, pachter (Heuerling) en arbeider, wonende te Essenerberg, te Föckinghausen (13) en te Westeroldendorf, is geboren in 1793 te Föckinghausen, is overleden na 1853 te Verenigde Staten. Johann werd minstens 60 jaar.

Aanvankelijk was hij "Heuerling", een kleine pachter die een stukje grond was gegund, dat hij met zijn gezin bewoonde en bewerkte. Dit veranderde toen de Marke werd opgeheven (in ong. 1830). De grond werd verdeeld op basis van de 'aandelen' die men had in de Marke. De "Heuerling" had officieel geen bezit en kreeg dus niets. Als hij al een koe had moest hij die laten grazen aan de straatkant. Het gevolg was armoedeval en grote sociale onrust, wie kon emigreerde naar Nederland en vooral de V.S.
Uit de trouwacte van zijn zoon Henrich (1842) blijkt, dat hij dan arbeider is. Verder blijkt, dat hij in tegenstelling tot zijn zoon, de schrijfkunst niet machtig was. Zijn woonplaats, tevens geboorteplaats, is Oldendorf (Ambt Melle); het Ksp. Westeroldendorf was een buurtschap ("Bauerschaft"), waar Föckinghausen als 'Ortsteil' deel van uitmaakte. Uiteindelijk is Westeroldendorf opgegaan in Oldendorf (Ambt Melle);
De naam Schlüter heeft betrekking op 'schliessen'. Mensen die als taak of beroep hadden om de hekken in de landweren te bewaken of te sluiten, hadden de naam Schlüter, omdat hun boerderijtje bij de doorgang die erfnaam had. Kinderen op die boerderijtjes geboren kregen de erfnaam mee ook al waren ze geen erfopvolger. Op grond van informatie uit het Niedersächsisches Staatsarchiv in Osnabrück was er in het kerkdorp Oldendorf bij Melle) een "Halberbe" Sluter en een "Erbkotten" Heller, boemsluter, die onderworpen en afhankelijk waren van de heer Heinrich von Kaldenhof (Koldenhof). De Kaldenhof was een ridderslot in het kerspel Ostercappeln (vandaag de dag Kreis Osnabrück). In de `Bauerschaft´ Eielstädt in de Gemeente Bad Essen bevond zich trouwens ook een ´Erbkötterstäte´ Schüter (aldus dhr. Friedrich Walter uit Bad Essen).
Johann Henrich is na het overlijden van zijn vrouw samen met zijn dochter Clara Maria Engel, schoonzoon en kleindochter in 1853 geëmigreerd naar de Verenigde Staten met bestemming St. Louis.

Johann trouwt in 1814 (OS) op 21-jarige leeftijd met de 26-jarige Maria Elisabeth Laumann ook genaamd Maria Elisabeth Lahmann. Maria, wonende te Essenerberg, te Westeroldendorf en aldaar, is geboren in 1788 te Bad Essen, is overleden op zaterdag 26 februari 1853 te Westeroldendorf. Maria werd 65 jaar.

Van Johann en Maria zijn vijf kinderen bekend:

1  Henrich Wilhelm Schlüter is geboren op dinsdag 4 oktober 1814 te Essener Berg, te Essenerberg, is gedoopt op vrijdag 7 oktober 1814 te Bad Essen (evang. luthers) (Konfirmation in 1829) (doopgetuige was Henr. Wilh. Laumann), zie II.

2  Maria Elisabeth Schlüter, wonende te Oberholsten (17), is geboren op maandag 8 februari 1819 te Rattinghausen [Zij is de buitenechtelijke dochter van Johann Idel Schlüter, pachter (Heuerling), woonplaats: Rattinghausen (Ksp. Bad Essen) en Maria Engel Laumann; zij is vermoedelijk (na het overlijden van haar moeder?) als (pleeg)dochter in het gezin van Johann Heinrich Schlüter en Maria Elisabeth Laumann opgenomen. Aangenomen kan worden, dat Maria Engel Laumann een zuster is van Maria Elisabeth Laumann], is gedoopt op maandag 15 februari 1819 te Bad Essen (Konfirmation 1833).

3  Anton Heinrich Schlüter is evang. luthers gedoopt op donderdag 8 juni 1820 te Bad Essen (doopgetuige was Anton Henrich Knapp).

4  Clara Maria Engel Schlüter, wonende te Föckinghausen (13), is geboren op zondag 14 juli 1822 te Rattinghausen, is evang. luthers gedoopt (Konfirmation 1836).

Zij is in 1853 geemigreerd naar de Verenigde Staten.

Clara trouwt op donderdag 27 januari 1848 te Föckinghausen op 25-jarige leeftijd met de 29-jarige Johann Daniel Victor Jürgens, zoon van Gerhard Heinrich Jürgens en Maria Elisabeth Becker. Johann is geboren op donderdag 21 januari 1819 te Linne.

Hij is in 1853 met zijn gezin en zijn schoonvader geëmigreerd naar de Verenigde Staten. Ze zijn scheep gegaan op het schip Uhland in Bremen met bestemming New Orleans; zij wilden zich vestigen in St. Louis.

5  Klara Maria Schlüter, wonende te Föckinghausen (21), is geboren op zondag 24 augustus 1823, is evang. luthers gedoopt (Konfirmation 1837).


Generatie II

(van 1814 tot 1873)

In deze generatie is één gezin met kinderen bekend met 4 kinderen. Kinderen uit dit gezin zijn geboren tussen 1843 en 1853. De kinderen uit dit gezin zijn afkomstig uit Kropswolde (gem. Hoogezand GR), Kalkwijk, aldaar en Borgercompagnie.

II  Henrich Wilhelm Schlüter ook genaamd Johann Wilhelm en Heinrich Wilhelm, zoon van Johann Heinrich Schlüter (I) en Maria Elisabeth Laumann, arbeider en dagloner, wonende te Essenerberg, te Föckinghausen, te Kalkwijk, te Borgercompagnie en te Kropswolde (gem. Hoogezand GR), is geboren op dinsdag 4 oktober 1814 te Essener Berg, is gedoopt op vrijdag 7 oktober 1814 te Bad Essen (evang. luthers) (Konfirmation in 1829) (doopgetuige was Henr. Wilh. Laumann), wonende G nr. 29 te Kropswolde (gem. Hoogezand GR), is overleden op woensdag 3 september 1873 te Hoogezand. Henrich werd 58 jaar, 10 maanden en 30 dagen.

Achternaam: De Ambtenaar van de Burgerlijke Stand noteert correct de achternaam als Schlüter, zelf echter tekent hij als Schluter (zonder Umlaut).

Henrich trouwt op maandag 24 oktober 1842 te Hoogezand (huwelijksgetuigen waren Johann Heinrich Schlüter (zie I) en Leentje Berends Kuipers) op 28-jarige leeftijd met de 30-jarige Grietje Arends Wind, dochter van Arend Egberts Wind en Leentje Berends Kuipers. Grietje, arbeidster, wonende te Kalkwijk, aldaar, te Kropswolde (gem. Hoogezand GR), te Martenshoek en te Slochteren, is geboren op woensdag 18 december 1811 te Kalkwijk, is hervormd gedoopt op zondag 5 januari 1812 te Hoogezand door ds. I. Corstius, is overleden op zondag 7 februari 1897 te Kolham. Grietje werd 85 jaar, 1 maand en 20 dagen.

Bij het lezen van de trouwacte en huwelijkse bijlagen van Heinrich Wilhelm Schlüter en Grietje Wind vallen een aantal zaken op:
(1) Er wordt een 'Certificaat van onvermogen' dd. 23 aug. 1842 afgegeven (door de burgemeester van Hoogezand) t.b.v. Heinrich Wilhelm Schlüter en Grietje Wind, waaruit blijkt dat zij onvermogend zijn om de kosten der Akten enz., benodigd voor het voltrekken van een wettig huwelijk, te betalen.
(2) Het beroep van Heinrich (alias Henrich) is op de dag van zijn trouwen arbeider, evenals zijn bruid die arbeidster is. In 1845, zo blijkt uit het geboortebewijs van zijn zoon Arend, is hij als dagloner werkzaam is in Borgercompagnie.
(3) Zowel Heinrich Wilhelm Schlüter als Grietje Wind beheersen de schrijfkunst, zo blijkt uit de handtekening die zij vlot hebben neergezet.
(4) Uit de afgegeven certificaten van onvermogen, afgegeven bij de huwelijksacte, kan worden afgelezen dat Heinrich werkzaam was bij de scheepsbouwer Ubel Ottes van der Werff, wonende te Martenshoek en Grietje bij de landbouwer Hans Jans Boer wonende te Kalkwijk, die tevens ook als getuigen optraden bij de huwelijksvoltrekking. De andere getuigen waren: Doeke Joeglens Keilema, oud 79 jaar, rentenier en Jan Elles, oud 55 jaar, molenmaker. Allen worden aangemerkt als goede bekenden van bruidegom en bruid.

Van Henrich en Grietje zijn vier kinderen bekend:

1  Hindrik Schlüter is geboren op donderdag 20 april 1843 te Kalkwijk, is hervormd gedoopt, zie III-A.

2  Arend Schlüter is geboren op dinsdag 11 november 1845 te Borgercompagnie, zie III-B.

3  Elisabeth Schlüter, dienstmeid en arbeidster, wonende te Kropswolde (gem. Hoogezand GR), te Slochteren, te Dordmund, te Hoogezand, aldaar en te Groningen, is geboren op woensdag 4 april 1849 te Kalkwijk.

Elisabeth had een buitenechtelijke relatie (1) met N.N.. Elisabeth trouwt op zaterdag 18 oktober 1873 te Hoogezand (huwelijksgetuigen waren Freerk Smit, Stijntje Bontjer en Frederik Smit) op 24-jarige leeftijd (2) met de 21-jarige Allie Smit, zoon van Freerk Smit en Stijntje Bontjer. Allie, arbeider, dagloner, werkman en timmermansknecht, wonende te Kropswolde (gem. Hoogezand GR), te Hoogezand en te Slochteren, is geboren op zondag 15 februari 1852 te Kiel, is overleden op dinsdag 27 mei 1924 te Hoogezand. Allie werd 72 jaar, 3 maanden en 12 dagen.

4  Leentje Schlüter is geboren op vrijdag 13 mei 1853 te Kropswolde (gem. Hoogezand GR), is overleden op donderdag 19 mei 1853 aldaar. Leentje werd 6 dagen.


Generatie III

(van 1843 tot 1917)

In deze generatie zijn 2 gezinnen met kinderen bekend met in totaal 10 kinderen. Kinderen uit deze gezinnen zijn geboren tussen 1866 en 1888. De kinderen uit deze gezinnen zijn afkomstig uit Kropswolde (gem. Hoogezand GR) (4x), Sappemeer (GR), Martenshoek, Kleinemeer (gem. Sappemeer GR), Hoogezand-Sappemeer, Hoogezand en Groningen.

III-A  Hindrik Schlüter ook genaamd Hendrik Schluter, zoon van Henrich Wilhelm Schlüter (II) en Grietje Arends Wind, scheepstimmerman, smidsknecht, binnenschipper, stoker, ketelmaker, smid, los arbeider en arbeider, wonende te Kalkwijk, te Groningen (Heereweg 5), aldaar, aldaar (Papiermolensteeg 29-4), te Arnhem, te Groningen (Papiermolenlaan 29-3) en aldaar (Verlengde Heereweg 123), is geboren op donderdag 20 april 1843 te Kalkwijk, is hervormd gedoopt, is overleden op woensdag 3 januari 1917 half negen uur voormiddags te Groningen In het Academisch Ziekenhuis. Hindrik werd 73 jaar, 8 maanden en 14 dagen.

Achternaam: Opvallend is dat hij zijn trouwacte ondertekent met Schluter (zonder Umlaut), bij het huwelijk van zijn zoon Roelof en dochter Afien tekent hij correct met Schlüter.

Hindrik trouwt op vrijdag 8 december 1865 te Hoogezand (huwelijksgetuige was Henrich Wilhelm Schlüter (zie II)) op 22-jarige leeftijd met de 23-jarige Stijntje Luining, dochter van Berend Luining en Aafke Groenewold. Stijntje, wonende te Kleinemeer (gem. Sappemeer GR), te Hoogezand, te Groningen, te Arnhem, te Groningen (Papiermolenstraat 29-4), aldaar (Papiermolenstraat 26) en aldaar, is geboren op vrijdag 8 juli 1842 te Veendam, is hervormd gedoopt, wonende te Groningen, is overleden op maandag 21 februari 1910 namiddags te half twee uur aldaar. Stijntje werd 67 jaar, 7 maanden en 13 dagen.

Zij beheerste niet de schrijfkunst.

Van Hindrik en Stijntje zijn zes kinderen bekend:

1  Willem Schlüter is geboren op woensdag 3 oktober 1866 te Kleinemeer (gem. Sappemeer GR), is hervormd gedoopt, zie IV-A.

2  Berend Schlüter is geboren op zondag 28 november 1869 te Kropswolde (gem. Hoogezand GR), is hervormd gedoopt, zie IV-B.

3  Grietje Schlüter ook genaamd Schluter, wonende te Hoogezand, te Groningen en te Den Haag, is geboren op dinsdag 10 september 1872 te Kropswolde (gem. Hoogezand GR), is hervormd gedoopt, is overleden op woensdag 19 augustus 1953 te Den Haag. Grietje werd 80 jaar, 11 maanden en 9 dagen.

Grietje trouwt op woensdag 13 mei 1903 te Den Haag op 30-jarige leeftijd met de 31-jarige Jacobus Luijendijk, zoon van Jacob Luijendijk en Jaapje Spruit. Jacobus, koetsier en trambestuurder, wonende te Den Haag, is geboren op zaterdag 3 februari 1872 te Abbenbroek, is hervormd gedoopt.

4  Arend Schlüter is geboren op zaterdag 3 oktober 1874 te Kropswolde (gem. Hoogezand GR), is hervormd gedoopt, zie IV-C.

5  Roelof Schlüter is geboren op zondag 1 september 1878 te Kropswolde (gem. Hoogezand GR), is hervormd gedoopt, zie IV-D.

6  Afien Schlüter ook genaamd Schluter, wonende te Martenshoek, te Hoogezand, te Groningen en te Arnhem, is geboren op zondag 12 juli 1885 te Martenshoek, is hervormd gedoopt, is overleden op vrijdag 27 oktober 1967 te Amersfoort. Afien werd 82 jaar, 3 maanden en 15 dagen.

Afien trouwt op zondag 24 april 1904 te Groningen op 18-jarige leeftijd met de 24-jarige Oetse Oosterveld, zoon van Derk Oosterveld en Henderika Bakker. Oetse, blikslager, wonende te Groningen (Papiermolenstraat 14), is geboren op donderdag 8 januari 1880 aldaar, is hervormd gedoopt, is overleden op vrijdag 17 augustus 1956 te Amersfoort. Oetse werd 76 jaar, 7 maanden en 9 dagen.

Uit de huwelijkse bijlagen blijkt dat hij van militaire dienst is vrijgesteld, omdat hij de enige wettige zoon is.

III-B  Arend Schlüter, zoon van Henrich Wilhelm Schlüter (II) en Grietje Arends Wind, turfschipper/binnenschipper (eigen schip), wonende te Martenshoek, te Hoogezand, te Sappemeer (GR) en te Groningen, is geboren op dinsdag 11 november 1845 te Borgercompagnie, is overleden op maandag 16 oktober 1899 te Groningen. Arend werd 53 jaar, 11 maanden en 5 dagen.

Na zijn hertrouwen op 31 maart 1892 wordt het een stuk voller op het schip, want ook de drie stiefkinderen van zijn 2de vrouw (Geert 18 jr oud, Jantje en Louwe, beiden 16 jaar oud ) komen aan boord, zo blijkt uit het Bevolkingsregister van Groningen (periode 1890-1900). Uit datzelfde Bevokingsregister blijkt overigens dat Jantje voor 1900 het ouderlijke huis(schip) heeft verlaten, hetzelfde geldt voor Louwe, die in 1898 trouwt. Geert is nog enige tijd op het schip blijven wonen (als schiiperskecht?).

Arend trouwt op zaterdag 23 juni 1877 te Hoogezand (huwelijksgetuigen waren Grietje Arends Wind (zie II), Allie Smit (zie II.3) en Johanna Maria Arends Wind) op 31-jarige leeftijd (1) met de 28-jarige Helena Schreuder, dochter van Aaldrik Willems Schreuder en Johanna Maria Arends Wind. Helena, wonende te Martenshoek, te Hoogezand, te Sappemeer (GR) en te Groningen, is geboren op woensdag 25 april 1849 te Veendam, is overleden op vrijdag 22 november 1889 te Groningen. Helena werd 40 jaar, 6 maanden en 28 dagen.

Helena is een dochter uit een schippersfamilie.

Van Arend en Helena zijn vier kinderen bekend:

1  Wilhelm Schlüter is geboren op vrijdag 5 april 1878 te Hoogezand-Sappemeer, zie IV-E.

2  Aaldrik Schlüter is geboren op maandag 30 juni 1879 te Hoogezand, is baptist gedoopt op zondag 29 augustus 1909 te Leeuwarden (In 1905 staat hij te boek als hervormd, aldus het Bevolkingsregister van Groningen), zie IV-F.

3  Hendrik Schlüter is geboren op maandag 22 oktober 1883 te Sappemeer (GR), is overleden op donderdag 21 februari 1884 te Groningen. Hendrik werd 3 maanden en 30 dagen.

4  Arend Schlüter is geboren op zondag 27 mei 1888 te Groningen, is overleden op zondag 3 juni 1888 te Emmen. Arend werd 7 dagen.

Arend trouwt op donderdag 31 maart 1892 te Groningen op 46-jarige leeftijd (2) met de 37-jarige Antje Visser, dochter van Egbert Tabes Visser en Wietske Jakobs Haak. Antje, dienstmeid, wonende te Groningen, is geboren op donderdag 1 juni 1854 te De Wilp.

Antje was eerder gehuwd (1) met Eelke Hendriks.<1..4>


Generatie IV

(van 1866 tot 1967)

In deze generatie zijn 6 gezinnen met kinderen bekend met in totaal 28 kinderen. Kinderen uit deze gezinnen zijn geboren tussen 1889 en 1930. De kinderen uit deze gezinnen zijn afkomstig uit Wildervank (4x), Groningen (4x), Haren (3x), Zutphen (2x), Leeuwarden (2x), Hoogkerk (GR) (2x), Amsterdam (2x), Watergraafsmeer (N.H.), Tricht, Stadskanaal, Onstwedde, Hoogezand en Eenumatil.

IV-A  Willem Schlüter ook genaamd Schluter, zoon van Hindrik Schlüter (III-A) en Stijntje Luining, scheepstimmermanknecht, smidsknecht, smid en bankwerker, wonende te Kleinemeer (gem. Sappemeer GR), te Hoogezand, te Groningen, aldaar (Papiermolenstraat 10), aldaar (Z. Papiermolenlaan 31 buiten), te Arnhem, te Groningen (Z. Papiermolenlaan 29-4), te Hilversum en te Groningen (Rozenstraat 27), is geboren op woensdag 3 oktober 1866 te Kleinemeer (gem. Sappemeer GR), is hervormd gedoopt.

Op 10 mei 1886 vertrekt hij met zijn ouders naar Groningen, maar blijft aanvankelijk banden houden met Hoogezand. Uit de huwelijksacte van zijn eerste huwelijk blijkt dat zijn beroep is scheepstimmerknecht, de huwelijkse bijlagen vermelden dat hij op 13.5.1886 is ingelijfd en dan nog in dienst zit als zeemilicien; hij krijgt echter op 20.3.1888 van de Minister van Marine vergunning tot het aangaan van een huwelijk.

Willem trouwt op zaterdag 5 mei 1888 te Hoogezand (huwelijksgetuige was Stijntje Luining (zie III-A)) op 21-jarige leeftijd (1) met de 17-jarige Christina Margrietha Teuben, dochter van Johannes Bernardus Teuben en Aaltje Oldenburg. Christina, arbeidster, wonende te Martenshoek, te Groningen (Papiermolenstraat 10), aldaar (Z. Papiermolenlaan 31 buiten), te Hoogezand, te Arnhem en te Groningen (Papiermolenstraat 29 e), is geboren op woensdag 8 februari 1871 te Martenshoek, is rooms-katholiek gedoopt.

Zij beheersde niet de kunst van het schrijven.

Van Willem en Christina zijn twee kinderen bekend:

1  Christina Alida Schlüter, wonende te Groningen (Papiermolenstraat 10), te Hoogezand, te Arnhem en te Groningen (Papiermolenstraat 29 e), is geboren op vrijdag 10 mei 1889 aldaar, is rooms-katholiek gedoopt, is overleden op vrijdag 11 april 1924 te Leeuwarden. Christina werd 34 jaar, 11 maanden en 1 dag.

Christina trouwt op zaterdag 18 januari 1908 te Sneek op 18-jarige leeftijd met Harmen Postma.

2  Johannes Hendrikus Schlüter, wonende te Arnhem en te Groningen (Papiermolenstraat 29 e), is geboren op dinsdag 12 mei 1891 te Hoogezand.

Willem trouwt op donderdag 10 juni 1920 te Groningen op 53-jarige leeftijd (2) met de 33-jarige Jantje Wiersema, dochter van Klaas Wiersema en Willemke van der Woude. Jantje, wonende te Groningen, is geboren op donderdag 19 augustus 1886 aldaar.

Jantje was eerder gehuwd (1) met N.N..

Van Willem en Jantje is een kind bekend:

3  Willem Schlüter ook genaamd Schluter is geboren op vrijdag 27 mei 1921 te Groningen, is hervormd gedoopt.

IV-B  Berend Schlüter ook genaamd Schluter, zoon van Hindrik Schlüter (III-A) en Stijntje Luining, smid, res. leerling machinist, leerl. machinist 2e kl., stoker, leerl. machinist 1e kl. en machinist 3e kl. , wonende te Kropswolde (gem. Hoogezand GR), te Groningen, te Hoogezand, te Zutphen, te Arnhem, aldaar, te Zutphen (Larenscheweg A 428) en te Watergraafsmeer (N.H.), is geboren op zondag 28 november 1869 te Kropswolde (gem. Hoogezand GR), is hervormd gedoopt, is overleden op zaterdag 18 september 1897 te Zutphen. Berend werd 27 jaar, 9 maanden en 21 dagen.

Hij was werkzaam bij de Spoorwegen.

Berend trouwt op woensdag 16 september 1891 te Arnhem (huwelijksgetuigen waren Hindrik Schlüter (zie III-A) en Stijntje Luining) op 21-jarige leeftijd met de 25-jarige Janna Visser, dochter van Jan Visser en Aaltje van Dijk. Janna, wonende te Zutphen, te Arnhem, te Zutphen (Larenscheweg A 428) en te Watergraafsmeer (N.H.), is geboren op donderdag 2 augustus 1866 te Muntendam, is hervormd gedoopt.

Van Berend en Janna zijn vier kinderen bekend:

1  Aaltje Stijntje Schlüter is geboren op zondag 3 april 1892 te Zutphen, is hervormd gedoopt.

2  Janna Schlüter is geboren op zaterdag 20 mei 1893 te Zutphen, is hervormd gedoopt.

3  Stijntje Berendina Schlüter is geboren in september 1895 te Watergraafsmeer (N.H.), is hervormd gedoopt, is overleden op woensdag 2 september 1896 te Tricht. Stijntje werd 1 jaar.

4  Stijntje Berendina Schlüter is geboren in november 1896 te Tricht, is hervormd gedoopt, is overleden op zaterdag 15 mei 1897 aldaar. Stijntje werd 6 maanden.



Afb. 1 - Gezin Arend Schluter en Noltje de Vries.

IV-C  Arend Schlüter ook genaamd Schluter, zoon van Hindrik Schlüter (III-A) en Stijntje Luining, bankwerker, hulpmachinist-leerling, leerling-machinist (2e kl.), leerling-machinist (1e kl.), ondermachinist, machinist (2e kl.), machinist (1e kl.), machinist en makelaar, wonende te Hoogezand, te Groningen, te Arnhem, te Harderwijk, te Zutphen, te Leek GR, te Delfzijl, te Haren, te Leeuwarden, te Stadskanaal en te Apeldoorn, is geboren op zaterdag 3 oktober 1874 te Kropswolde (gem. Hoogezand GR), is hervormd gedoopt, is overleden op donderdag 21 november 1940 te Apeldoorn. Arend werd 66 jaar, 1 maand en 18 dagen.

Op 23.6.1893 vertrok Arend naar Harderwijk (wervingsdepot KNIL). Op 27.10.1896 kwam hij, na dienst in het toenmalig Nederlands-Indië, via Zutphen terug naar zijn ouders te Groningen.
Uit het Bevolkingsregister van Groningen (1900-1910) blijkt, dat in het gezin van Arend en Noltje ook een neefje was opgenomen, genaamd Adolf Frederik Hendrik Wiesenbaan, geboren op 4.12.1885 te Terwerderadeel, die van doopsgezinde huize was, alsmede een dienstbode Klaaske van der Heide, geboren op 12.9.1881 te Zwaagwesteinde, die van 16.10.1904 tot 19.1.1907 deel uitmaakte van het gezin.

In 1918 ging het gezin op de FOTO: Vooraan van links naar rechts zien we: Zwaantje (staande), Vader Arend die Jan vasthoudt, dan zittend: Dinie en Grietje, vervolgens moeder Noltje met op schoot Afie en daarnaast zittend op een stoel Stientje. Daarachter staan van links naar rechts: Noltje, Hindrikje, Johannes en voor hem staande Johanna, vervolgens Arend, Jantje en Willem.

Vanaf 1901 - 1924 werkte Arend bij de Spoorwegen. N.B. Van 16 April 1903 is hij geschorst geweest en gestraft met plaatsing aan de voet van de ranglijst, omdat hij had meegedaan aan de Spoorwegstaking van 1903, die overigens uitliep in een overwinning van de spoorwegarbeiders. Op 14.6.1918 kreeg hij een beloning van 5 gulden (dat was een week extra loon) vanwege betoonde oplettendheid op 23.4.1918. Op 15.12.1929 werd hij wegens leeftijd eervol ontslagen. Ter herinnering aan "zijne VijfenTwintig-jarige dienstvervulling" als machinist (1901-1926) kreeg hij van de Directie van de Nederlandse Spoorwegen een gedenkblad.
Daarna heeft hij in Apeldoorn nog als makelaar gewerkt.

Arend trouwt op zondag 11 april 1897 te Groningen (huwelijksgetuige was Stijntje Luining (zie III-A)) op 22-jarige leeftijd (1) met de 22-jarige Noltje de Vries, dochter van Johannes Ates de Vries en Jantje Degenhart. Noltje, wonende te Groningen, te Leek GR, te Delfzijl, te Haren, te Leeuwarden en te Stadskanaal, is geboren op woensdag 9 december 1874 te Groningen, is hervormd gedoopt, is overleden op zondag 1 augustus 1926 te Stadskanaal. Noltje werd 51 jaar, 7 maanden en 23 dagen.

Uit de bijlagen van de huwelijksacte blijkt dat Arend Schluter en Noltje de Vries onvermogend zijn om de kosten te betalen van de acten. Voorts dat hij vrijgeloot is van militaire dienst.

Van Arend en Noltje zijn dertien kinderen bekend:

1  Stientje Schlüter (Stien) ook genaamd Stien, wonende te Leek GR, te Delfzijl, te Groningen, te Haren, te Wildervank en te Den Haag, is geboren op vrijdag 13 augustus 1897 te Groningen, is hervormd gedoopt, is overleden op donderdag 23 januari 1992 te Eindhoven. Stientje werd 94 jaar, 5 maanden en 10 dagen.

Stientje was gehuwd met Anders Nielsen.

2  Johannes Schlüter is geboren op zaterdag 22 oktober 1898 te Eenumatil, is hervormd gedoopt, zie V-A.

3  Hindrikje Schlüter (Hendrika) ook genaamd Hindriktje, wonende te Haren, te Wildervank en te Assen (DR), is geboren op zondag 28 januari 1900 te Groningen, is hervormd gedoopt, is overleden op zondag 27 april 1924 te Assen (DR). Hindrikje werd 24 jaar, 2 maanden en 30 dagen.

Hindrikje trouwt op donderdag 15 juni 1922 te Wildervank op 22-jarige leeftijd met de 24-jarige Jacob van der Wal, dochter van Pieter Karels van der Wal en Trijntje Broors Boers. Jacob, vertinner, wonende te Assen (DR), is geboren op zaterdag 7 augustus 1897 te Bergum (Tietjerksteradeel FR).

4  Arend Schluter is geboren op zondag 5 mei 1901 te Haren, zie V-B.

5  Jantje Schlüter is geboren op woensdag 8 oktober 1902 te Haren.

Jantje trouwt op woensdag 18 november 1936 te Apeldoorn op 34-jarige leeftijd met de 33-jarige Hendrik Gerrit Vosselman, zoon van Arend Jan Vosselman en Elizabeth Anna Wagenvoort. Hendrik is geboren op zaterdag 22 november 1902 te Apeldoorn.

6  Willem Schlüter is geboren op donderdag 25 februari 1904, is overleden op maandag 24 augustus 1925. Willem werd 21 jaar, 5 maanden en 30 dagen.

7  Noltje Schlüter is geboren op maandag 5 februari 1906 te Haren, is overleden op dinsdag 9 september 1975. Noltje werd 69 jaar, 7 maanden en 4 dagen.

Noltje was gehuwd met Johannes Wildschut.

8  Johanna Schlüter (Jo) is geboren op dinsdag 21 april 1908 te Onstwedde.

Johanna was gehuwd met N.N. (van) Vals.

9  Berendina Schlüter (Dinie) is geboren op donderdag 10 juni 1909, is overleden op zondag 20 februari 1921. Berendina werd 11 jaar, 8 maanden en 10 dagen.

10  Zwaantje Schlüter is geboren op zaterdag 20 mei 1911 te Wildervank.

Zwaantje was gehuwd met Henk Vos.

11  Grietje Schlüter is geboren op woensdag 8 januari 1913 te Wildervank.

Grietje was gehuwd met N.N. Siebers.



Afb. 2 - Groepsfoto

12  Jan Schlüter is geboren op zaterdag 10 oktober 1914 te Wildervank, is overleden op zaterdag 2 oktober 1971 te Apeldoorn. Jan werd 56 jaar, 11 maanden en 22 dagen.

Jan was na WO II kort werkzaam op Deelen waar een geallieerde basis was. Hij maakte daar deel uit van de zgn. "Dutchboys", zij waren voornamelijk bezig met het demonteren van legervoertuigen. In 1946 werd een groepsfoto's van deze jongens gemaakt t.g.v. het afscheid van de laatste Canadees. De foto werd gepubliceerd in het Gelders Dagblad Apeldoornse Courant van 2 juni 2002. Van een groot aantal mannen is toen de identiteit achterhaald. Op voorste rij zittend 2e van links is Jan Schluter herkend.

Jan trouwt (zij was de weduwe van Van Dusschoten) met N. de Jong. N, wonende te Eindhoven.

13  Afie Schlüter (Fina) is geboren op dinsdag 9 juli 1918 te Wildervank, is overleden op zondag 1 september 1985 te Eindhoven. Afie werd 67 jaar, 1 maand en 23 dagen.

Afie was gehuwd met Josephus Gijsbertus Kerssens.

Arend trouwt op woensdag 4 januari 1928 te Stadskanaal op 53-jarige leeftijd (2) met de ongeveer 33-jarige Ida Dost, dochter van Johannes Dost en Alida Kort. Ida is geboren rond 1895 te Musselkanaal, is overleden op zaterdag 13 januari 1962 te Apeldoorn. Ida werd ongeveer 67 jaar.

Van Arend en Ida zijn twee kinderen bekend:

14  doodgeboren kind Schlüter is doodgeboren op woensdag 12 december 1928.

15  Ido Schluter is geboren op woensdag 27 augustus 1930 te Stadskanaal, zie V-C.

IV-D  Roelof Schlüter ook genaamd Schluter, zoon van Hindrik Schlüter (III-A) en Stijntje Luining, smid, wonende te Kropswolde (gem. Hoogezand GR), te Hoogezand, te Groningen, te Arnhem en te Hoogkerk (GR), is geboren op zondag 1 september 1878 te Kropswolde (gem. Hoogezand GR), is hervormd gedoopt, is overleden op woensdag 15 januari 1913 te Groningen. Roelof werd 34 jaar, 4 maanden en 14 dagen.

In de huwelijksacte van Roelof staat in de kantlijn, dat hij toen woonde in de Rogenstraat 52 te Groningen. Uit de huwelijkse bijlagen blijkt, dat hij werd vrijgesteld van militaire dienst vanwege broederdienst, ook wordt vermeld dat hij en zijn vrouw onvermogend zijn en daarmee de kosten voor de akten ed. niet hoeven te betalen.

Roelof trouwt op zondag 22 november 1903 te Groningen (huwelijksgetuigen waren Hindrik Schlüter (zie III-A) en Stijntje Luining) op 25-jarige leeftijd met de 25-jarige Karstiena Ezinga, dochter van Hendrik Ezinga en Kunje de Jager. Karstiena, wonende te Groningen, te Hoogkerk (GR) en te Groningen (Grilppelstraat 14), is geboren op dinsdag 2 april 1878 te Noordhorn, is overleden op maandag 7 april 1941 te Groningen. Karstiena werd 63 jaar en 5 dagen.

Karstiena was later gehuwd (2) met Geert Hooivelden.<5>

Van Roelof en Karstiena zijn twee kinderen bekend:

1  Hindrik Schlüter is geboren op vrijdag 3 februari 1905 te Hoogkerk (GR), is hervormd gedoopt.

2  Jan Schlüter is geboren op woensdag 21 juli 1909 te Hoogkerk (GR), is hervormd gedoopt.

IV-E  Wilhelm Schlüter ook genaamd Willem Schluter, zoon van Arend Schlüter (III-B) en Helena Schreuder, dienstplichtig militair, varensgezel, schipper en expeditieknecht, wonende te Groningen, te Amsterdam en aldaar (Polanenstraat 68 2h), is geboren op vrijdag 5 april 1878 te Hoogezand-Sappemeer, is overleden op maandag 15 augustus 1955 te Amsterdam. Wilhelm werd 77 jaar, 4 maanden en 10 dagen.

Uit zijn persoonskaart blijkt dat hij schipper en vervolgens expeditieknecht is geweest.

Wilhelm trouwt op woensdag 27 augustus 1902 te Amsterdam op 24-jarige leeftijd met de 21-jarige Trijntje Visser, dochter van Jacob Visser en Geertje Reinhard. Trijntje, wonende te Amsterdam en te Baarn (Lepelaarstraat 57), is geboren op maandag 24 januari 1881 te Leeuwarden.

Sinds 3.2.1967 woont zij te Baarn.

Van Wilhelm en Trijntje zijn twee kinderen bekend:

1  Helena Schlüter is geboren op woensdag 27 januari 1909 te Amsterdam, is overleden op woensdag 29 november 1961 aldaar. Helena werd 52 jaar, 10 maanden en 2 dagen.

Helena trouwt op dinsdag 28 oktober 1930 te Amsterdam op 21-jarige leeftijd met de 22-jarige IJpe Piso. IJpe is geboren op donderdag 4 juni 1908 te Amsterdam, is overleden op dinsdag 23 september 1980 aldaar. IJpe werd 72 jaar, 3 maanden en 19 dagen.

2  Jacob Schlüter, wonende te Amsterdam, is geboren op maandag 21 februari 1910 aldaar.

In 1983 woonde hij in Jan den Haenstraat 50,III.



Afb. 3 - Aaldrik Schluter en echtgenote.

IV-F  Aaldrik Schlüter, zoon van Arend Schlüter (III-B) en Helena Schreuder, binnenschipper (naam schip: Nomadix = van nomade), wonende te Groningen en te Leeuwarden, is geboren op maandag 30 juni 1879 te Hoogezand, is baptist gedoopt op zondag 29 augustus 1909 te Leeuwarden (In 1905 staat hij te boek als hervormd, aldus het Bevolkingsregister van Groningen), is overleden op maandag 9 februari 1959 aldaar, is begraven op donderdag 12 februari 1959 te Leeuwarden (Noorderbegraafplaats). Aaldrik werd 79 jaar, 7 maanden en 10 dagen.

Uit het Bevolkingsregister van Groningen (periode 1890-1900) blijkt dat hij inwoonde bij zijn vader en 2de moeder op het schip. Zijn broer Wilhelm is echter 5 maanden na het overlijden van zijn vader op 21 maart 1900 vertrokken naar Amsterdam. Vermoedelijk heeft Aaldrik na het overlijden van zijn vader het beheer over het schip overgenomen. Hoe een en ander precies is gegaan is niet meer na te gaan, wel weten we dat de verhoudingen tussen beide broers grondig verstoord waren. Aaldrik had in ieder geval aldus de mondelinge overlevering geen enkel contact meer met zijn broer Wilhelm.

Aaldrik trouwt op donderdag 15 augustus 1901 te Groningen (huwelijksgetuigen waren Eetse Jildertzn Smits, Geertje Gerbensdr Wierstra, Johanna Maria Arends Wind en Willem Schreuder) op 22-jarige leeftijd met de 19-jarige Sytske Eetzes Smits, dochter van Eetse Jildertzn Smits en Geertje Gerbensdr Wierstra. Sytske, wonende te Groningen en te Leeuwarden, is geboren op donderdag 27 april 1882 te Marrum (Ferwerderadeel FR), is baptist gedoopt (in 1905 staat ze nog te boek als hervormd, aldus het Bevolkingsregister van Groningen), is overleden op dinsdag 6 februari 1973 te Leeuwarden, is begraven op vrijdag 9 februari 1973 te Leeuwarden (Noorderbegraafplaats). Sytske werd 90 jaar, 9 maanden en 10 dagen.

Van Aaldrik en Sytske zijn twee kinderen bekend:

1  Arend Schlüter is geboren op zaterdag 24 mei 1902 te Leeuwarden, is baptist gedoopt, zie V-D.

2  Eetse Aaldrik Schlüter is geboren op maandag 21 juni 1909 te Leeuwarden, is baptist (Unie van Bapt. Gemeenten) gedoopt, zie V-E.


Generatie V

(van 1889 tot 1992)

In deze generatie zijn 5 gezinnen met kinderen bekend. Kinderen uit deze gezinnen zijn geboren tussen 1921 en 1968. De kinderen uit deze gezinnen zijn afkomstig uit Leeuwarden (3x), Eindhoven (3x), Borger (DR) (3x), Leeuwarden (Bapt. Gemeente) (2x), Den Helder (2x), Wildervank en Haarlem. Er zijn momenteel nog 6 van de 15 kinderen in leven.

V-A  Johannes Schlüter ook genaamd Jannes, zoon van Arend Schlüter (IV-C) en Noltje de Vries, bankwerker (bij N.S.), wonende te Delfzijl, te Groningen en te Haren, is geboren op zaterdag 22 oktober 1898 te Eenumatil, is hervormd gedoopt, is overleden op dinsdag 17 juni 1986 te Haarlem, is gecremeerd te Westerveld-Driehuis. Johannes werd 87 jaar, 7 maanden en 26 dagen.

Johannes trouwt op zaterdag 13 oktober 1923 op 24-jarige leeftijd met de 21-jarige Derkje Helena Wijbenga ook genaamd Derkje. Derkje, wonende te Borger (DR), is geboren op zondag 15 juni 1902 te Nieuw-Buinen, is overleden op donderdag 3 mei 1990 te Haarlem, is gecremeerd te Westerveld-Driehuis. Derkje werd 87 jaar, 10 maanden en 18 dagen.

Waarschijnlijk in 1928 naar Haarlem verhuisd.

Van Johannes en Derkje zijn vier kinderen bekend:

1  Arend Schluter is geboren op zondag 23 december 1923 te Borger (DR), zie VI-A.

2  Brant Schluter (Bran) ook genaamd Bram is geboren op zaterdag 12 september 1925 te Borger (DR), is overleden op donderdag 17 juni 2010, is gecremeerd op maandag 21 juni 2010 te Haarlem. Brant werd 84 jaar, 9 maanden en 5 dagen.

Brant trouwt in 1950 te Haarlem op 25-jarige leeftijd met de 22-jarige Gerda Herwig. Gerda is geboren op vrijdag 14 december 1928 (haar officiele naam is: Gerarda Ida Raspoort).

3  Noltje Schluter ook genaamd Nol is geboren op maandag 14 maart 1927 te Borger (DR).

Noltje was gehuwd met Cornelis Poort. Cornelis is geboren op donderdag 6 oktober 1921, is overleden op zaterdag 18 juli 1992. Cornelis werd 70 jaar, 9 maanden en 12 dagen.

4  Helena Schluter ook genaamd Leen is geboren op donderdag 24 oktober 1929 te Haarlem, is overleden op woensdag 17 februari 1988 aldaar. Helena werd 58 jaar, 3 maanden en 24 dagen.

Helena was gehuwd met Ben Koster.

V-B  Arend Schluter, zoon van Arend Schlüter (IV-C) en Noltje de Vries, bankwerker, wonende te Wildervank en te Eindhoven, is geboren op zondag 5 mei 1901 te Haren, is overleden op zaterdag 13 juni 1981 te Eindhoven. Arend werd 80 jaar, 1 maand en 8 dagen.

Arend trouwt op zaterdag 16 juli 1921 te Onstwedde op 20-jarige leeftijd met de 19-jarige Jantje Albertje van der Veen, dochter van Pieter van der Veen en Frouka Fennegina Oostman. Jantje, wonende te Onstwedde, te Wildervank en te Eindhoven, is geboren op zaterdag 10 augustus 1901 te Onstwedde, is overleden op donderdag 1 september 1983 te Eindhoven. Jantje werd 82 jaar en 22 dagen.

Van Arend en Jantje zijn vier kinderen bekend:

1  Arend Schluter is geboren op dinsdag 23 augustus 1921 te Wildervank, zie VI-B.

2  Pieter Schluter is geboren op vrijdag 12 februari 1926 te Eindhoven, zie VI-C.

3  Frouka Schluter (Zus) is geboren op zondag 15 februari 1931 te Eindhoven.

Frouka trouwt te Eindhoven met Leonardus Johannes Frings (Leo). Leonardus is geboren op zondag 26 februari 1928 te Tilburg, is overleden op vrijdag 25 november 2005 te Eindhoven. Leonardus werd 77 jaar, 8 maanden en 30 dagen.

4  Nol Schluter is geboren op zondag 24 september 1933 te Eindhoven, zie VI-D.

V-C  Ido Schluter, zoon van Arend Schlüter (IV-C) en Ida Dost, adjudant gemeentepolitie, is geboren op woensdag 27 augustus 1930 te Stadskanaal.

Ido trouwt op donderdag 17 november 1960 te Stadskanaal op 30-jarige leeftijd met de 28-jarige Martje Janna Kunst, dochter van IJsbrand Adrianus Kunst en Johanna Maria van de Brande. Martje is geboren op vrijdag 8 april 1932 te Den Helder.

Van Ido en Martje zijn twee kinderen bekend:

1  Jolijn Schluter is geboren op donderdag 23 juni 1966 te Den Helder.

Jolijn woonde samen met Theo Timmerman. Theo, verpleegkundige (VU-Ziekenhuis A'dam), wonende te Hoogerheide.

2  Bart Wieger Schluter is geboren op dinsdag 2 januari 1968 te Den Helder, zie VI-E.

V-D  Arend Schlüter, zoon van Aaldrik Schlüter (IV-F) en Sytske Eetzes Smits, verwarmingsmonteur, wonende te Groningen en te Leeuwarden, is geboren op zaterdag 24 mei 1902 aldaar, is baptist gedoopt, is overleden op woensdag 10 mei 1978, is begraven te Leeuwarden (Noorderbegraafplaats). Arend werd 75 jaar, 11 maanden en 16 dagen.

Arend trouwt op maandag 5 oktober 1925 te Groningen op 23-jarige leeftijd met de 24-jarige Loerdina Meijer, dochter van Willem Meijer en Jantje Meschendorp. Loerdina, wonende te Groningen en te Leeuwarden, is geboren op zondag 13 januari 1901 te Scharmer, is baptist (Unie van Bapt. Gemeenten) gedoopt, is overleden op maandag 30 mei 1977 te Leeuwarden, is begraven aldaar. Loerdina werd 76 jaar, 4 maanden en 17 dagen.

Van Arend en Loerdina zijn twee kinderen bekend:

1  Aaldrik Schlüter is geboren op dinsdag 21 september 1926 te Leeuwarden, is overleden op zaterdag 5 maart 1983 te Franeker, is begraven te Leeuwarden. Aaldrik werd 56 jaar, 5 maanden en 12 dagen.



Afb. 4 - Trouwfoto Janny Schlüter en Oebel Henssen.

2  Jantje Schlüter ook genaamd Janny, wonende te Leeuwarden, is geboren op vrijdag 5 juli 1929 aldaar, is baptist (Unie van Bapt. Gemeenten) gedoopt.

Jantje trouwt op vrijdag 18 mei 1956 te Leeuwarden op 26-jarige leeftijd met de 26-jarige Oebel Henssen, zoon van Menno Henssen en Henderika de Jong. Oebel, coasterkapitein en bedrijfsleider, wonende te Leeuwarden en te Venlo, is geboren op zondag 18 augustus 1929 te Helmond.



Afb. 5 - Eetse Schlüter en Ietje van der Heide.

V-E  Eetse Aaldrik Schlüter, zoon van Aaldrik Schlüter (IV-F) en Sytske Eetzes Smits, kantoorbediende, boekhouder en procuratiehouder, wonende te Leeuwarden, te Groningen, te Leeuwarden (Noordvliet 11), te Lekkum (Leeuwarderadeel FR) (Lekkumerweg 42 irood), te Bolsward (Cnossenlaan 21) en te Leeuwarden (Leeuwerikstraat 98), is geboren op maandag 21 juni 1909 aldaar, is baptist (Unie van Bapt. Gemeenten) gedoopt, is overleden op zondag 7 april 1991 aldaar, is begraven op donderdag 11 april 1991 te Leeuwarden (Noorderbegraafplaats) Op de rouwkaart staat vermeld: "Here, Gij zijt ons een toevlucht geweest van geslacht tot geslacht" (Psalm 90:1). Eetse werd 81 jaar, 9 maanden en 17 dagen.

Eetse trouwt op dinsdag 25 mei 1937 te Leeuwarden op 27-jarige leeftijd (1) met de 27-jarige Ietje van der Heide, dochter van Hendrik van der Heide en Fettje Pieterdr Kuiper. Ietje, kleuteronderwijzeres, wonende te Leeuwarden (Noordvliet 11), te Lekkum (Leeuwarderadeel FR) (Cnossenlaan 21), te Bolsward (Cnossenlaan 21) en te Leeuwarden (Leeuwerikstraat 98), is geboren op zondag 6 februari 1910 aldaar, is baptist (Unie van Bapt. Gemeenten) gedoopt, is overleden op maandag 19 februari 1973 aldaar, is begraven op vrijdag 23 februari 1973 te Leeuwarden (Noorderbegraafplaats). Ietje werd 63 jaar en 13 dagen.

Van Eetse en Ietje zijn drie kinderen bekend:



Afb. 6 - Trouwfoto John van de Geer en Etty Schlüter.

1  Etty Schlüter, leerling-verpleegster en inkoopassistente, wonende te Leeuwarden, te Lekkum (Leeuwarderadeel FR) (Lekkumerweg 42 irood), te Bolsward (Cnossenlaan 21), te Leeuwarden (Leeuwerikstraat 98), te Doncaster (Eng.), te Groningen, te Noordbergum (gem. Tietjerksteradeel FR) (Zevenhuisterweg 37), te Veendam (Schoenerstraat 14), te Almelo (Nederhorst 12) en aldaar (De Poll 10), is geboren op woensdag 30 augustus 1939 (Noordvliet 11), is gedoopt op zondag 6 februari 1955 te Leeuwarden (Bapt. Gemeente) (baptist), in 1980 overgegaan naar de N.H.K. (sinds 2004 P.K.N.)..

Etty trouwt op woensdag 19 augustus 1964 te Leeuwarden op 24-jarige leeftijd met de 25-jarige drs. Johannes van de Geer (John), zoon van Johannes van de Geer (Jo) en Grietje van Sante (Gré). Johannes, predikant Bapt. Gemeente te Noordbergum, predikant Bapt. Gemeente te Veendam, leraar godsd./mijleer Chr.M.T.S., docent godsdienst Chr.Ped.Akad. te Almelo en docent theologie Hogeschool 'Windesheim' te Zwolle, wonende te Haarlem, te Amsterdam, te Edam, te Brussel, te Bosch en Duin, te Rüschlikon (Zürich/Zw.), te Noordbergum (gem. Tietjerksteradeel FR), te Veendam, te Almelo en aldaar (De Poll 10), is geboren op donderdag 1 september 1938 te Haarlem (Ruijchaverstraat 4), is gedoopt in 1952 te Amsterdam (Bapt. Gemeente) (Baptisten Gemeente), in 1980 overgegaan naar de N.H.K. (sinds 2004 P.K.N.) en op 17.3.1982 toegelaten tot de dienst van predikant in deze kerk..

Johannes van de Geer studeerde (van 1956-1959) theologie in Brussel (aan het Institut Biblique de Bruxelles de la Mission Evangélique Belge), vervolgens (van 1959-1962) theologie aan het Baptisten Seminarium te Bosch en Duin en daarna (van 1962-1964) theologie aan het International Baptist Seminary in Rüschlikon (Zürich/Zw.); in 1979 doctoraal examen theologie (Rijksuniversiteit Utrecht) met in aansluiting hierop een tweejarige deeltijdstudie praktische theologie aan de Kath. Univ. in Nijmegen.

2  Aaldrik Hendrik Schlüter te Leeuwarden, is geboren op maandag 25 november 1940 (Noordvliet 11), is baptist gedoopt op zondag 6 februari 1955 aldaar, zie VI-F.

3  Sytske Schlüter (Syt), wonende te Leeuwarden, te Lekkum (Leeuwarderadeel FR) (Lekkumerweg 42 irood), te Bolsward (Cnossenlaan 21) en te Leeuwarden (Leeuwerikstraat 98), is geboren op zondag 28 februari 1943 (Noordvliet 11), is baptist gedoopt op zondag 6 februari 1955 te Leeuwarden (Bapt. Gemeente).

Sytske trouwt op woensdag 4 juli 1962 te Leeuwarden (is gescheiden in 1972) op 19-jarige leeftijd (1) met de 26-jarige Jerre Wouter Hakse ook genaamd Jerre. Jerre, kunstschilder, is geboren in 1936. Sytske trouwt in 1976 (is gescheiden na 1986) op 33-jarige leeftijd (2) met de minstens 31-jarige Pieter Timans. Pieter, architect, is geboren voor 1945. Sytske woonde sinds 1992 samen (3) met Eddy Cino.

Eetse trouwt op woensdag 12 februari 1975 te Leeuwarden, trouwt (kerk) (baptist) op 65-jarige leeftijd (2) met de 62-jarige Isabella Plantfeber. Isabella is geboren in 1913, is overleden op maandag 14 maart 1977 te Leeuwarden, is gecremeerd op donderdag 17 maart 1977 te Goutum. Isabella werd 64 jaar.

Isabella was eerder gehuwd (1) met S.H.N. Hoft.<6>


Generatie VI

(van 1921 tot heden)

In deze generatie zijn 6 gezinnen met kinderen bekend. Kinderen uit deze gezinnen zijn geboren tussen 1951 en 1998. De kinderen uit deze gezinnen zijn afkomstig uit Haarlem (4x), Leeuwarden (2x), Eindhoven (2x), Veldhoven en Veghel. Er zijn momenteel nog 8 van de 11 kinderen in leven.

VI-A  Arend Schluter, zoon van Johannes Schlüter (V-A) en Derkje Helena Wijbenga, bankwerker, voorman en werkvoorbereider (Spoorwegen), wonende te Haarlem, is geboren op zondag 23 december 1923 te Borger (DR).

Van 1941-1943 is hij te werk gesteld in Duitsland (Frankfurt a. Main).
Vanaf 12.7.1943 werkzaam bij de Nederlandse Spoorwegen met als standplaats Haarlem. Eerst als grofbankwerker en daarna (vanaf 1.7.1949) als bankwerker. Uit zijn staat van dienst bij de Spoorwegen blijkt, dat hij kort daarop gewond is geraakt en daardoor van 21.12.1943 tot 1.1. 1944 niet kon werken. Van 23.7.1945 - 19.8.1948 is hem bijzonder verlof verleend als oorlogsvrijwilliger. Hij werd ingedeeld bij het korps Mariniers in de rang van sergeant, aldus mondelinge overlevering. Daarna is hij weer teruggekeerd naar de Spoorwegen. In 1955 slaagt hij voor een examen bij de Spoorwegen. Hij heeft zijn loopbaan bij de Spoorwegen beëindigd als voorman.

Arend trouwt op woensdag 6 september 1950 op 26-jarige leeftijd met de 21-jarige Maria van Roon ook genaamd Ria. Maria is geboren op dinsdag 9 juli 1929 te Haarlem.

Van Arend en Maria zijn vier kinderen bekend:

1  Lamberta Schluter ook genaamd Bea is geboren op vrijdag 8 juni 1951 te Haarlem.

Lamberta trouwt op dinsdag 1 december 1970 op 19-jarige leeftijd met de 22-jarige Ron Feije. Ron, beroepsmilitair (luchtmacht), is geboren op woensdag 24 november 1948.

2  Derkje Helena Schluter ook genaamd Dilleke, baliemedewerkster (P.T.T.), wonende te Hoofddorp, is geboren op donderdag 16 juli 1953 te Haarlem.

Derkje trouwt te Haarlem met Wim van Dorp. Wim, postbeambte, is vermoord rond september 1997 te Haarlem.

3  Johanna Schluter ook genaamd Hanneke Hanny, hoofdkassiere (supermarkt), wonende te Heerhugowaard, is geboren op maandag 28 januari 1957 te Haarlem.

Johanna trouwt op vrijdag 10 december 1976 te Haarlem op 19-jarige leeftijd met de 20-jarige Wilhelmus Hendrikus Leemans. Wilhelmus, beveiligingsbeambte, wonende te Heerhugowaard, is geboren op woensdag 5 september 1956.

4  Ferdinanda Schluter ook genaamd Nanda, baliemedewerkster (supermarkt), wonende te Haarlem, is geboren op maandag 24 maart 1958 aldaar.

Ferdinanda trouwt op dinsdag 14 december 1982 te Haarlem op 24-jarige leeftijd met de 31-jarige Hendrikus Ludoviecus van der Linden ook genaamd Henk. Hendrikus, beveiligingsbeambte, wonende te Haarlem, is geboren op zondag 8 juli 1951.



Afb. 7 - Trouwfoto Arend Schluter en Truus Visser.

VI-B  Arend Schluter, zoon van Arend Schluter (V-B) en Jantje Albertje van der Veen, machinebankwerker, wonende te Veghel en te Eindhoven, is geboren op dinsdag 23 augustus 1921 te Wildervank, is overleden op woensdag 26 november 1997 te Eindhoven. Arend werd 76 jaar, 3 maanden en 3 dagen.

Arend trouwt op donderdag 3 juli 1952 te Eindhoven op 30-jarige leeftijd met de 24-jarige Geertruida Elisabeth Petronella Visser (Truus). Geertruida is geboren op maandag 27 februari 1928 te Wormerveer, is overleden op zondag 15 december 1996 te Eindhoven. Geertruida werd 68 jaar, 9 maanden en 18 dagen.

Van Arend en Geertruida zijn twee kinderen bekend:

1  Elisabeth Jantje Geertruida Schluter (Elyjan) is geboren op donderdag 10 februari 1955 te Veghel.

Elisabeth trouwt op dinsdag 1 oktober 1985 te Eindhoven op 30-jarige leeftijd met de 32-jarige Wilhelmus Antonius Regina Maria Brans (Wil). Wilhelmus is geboren op maandag 11 mei 1953 te Eindhoven.

2  Jantje Elisabeth Geertruida Schluter (Janny), wonende te Eindhoven, te Harlingen FR en te Papendrecht, is geboren op donderdag 26 februari 1959 te Eindhoven.

Jantje trouwt op vrijdag 11 januari 1985 te Geldrop op 25-jarige leeftijd met de 24-jarige Jean Geysel. Jean is geboren op maandag 7 november 1960 te Heerlen.

VI-C  Pieter Schluter, zoon van Arend Schluter (V-B) en Jantje Albertje van der Veen, wonende te Veldhoven, is geboren op vrijdag 12 februari 1926 te Eindhoven.

Pieter trouwt op woensdag 12 december 1956 te Gemert op 30-jarige leeftijd met de 27-jarige Dirkje de Rover, dochter van Cornelis de Rover en Heiltje Bouman. Dirkje is geboren op dinsdag 10 september 1929 te Werkendam.

Van Pieter en Dirkje is een kind bekend:

1  Arend Schluter is geboren op woensdag 5 april 1961 te Veldhoven.

VI-D  Nol Schluter, zoon van Arend Schluter (V-B) en Jantje Albertje van der Veen, wonende te Veldhoven, is geboren op zondag 24 september 1933 te Eindhoven.

Nol trouwt op donderdag 10 november 1960 te Eindhoven op 27-jarige leeftijd met de 23-jarige Johanna Mechtilda Pistorius (Annie). Johanna is geboren op zaterdag 24 juli 1937.

Van Nol en Johanna is een kind bekend:

1  Nicole Schluter, wonende te Veldhoven, is geboren op woensdag 13 januari 1965 te Eindhoven.

VI-E  Bart Wieger Schluter, zoon van Ido Schluter (V-C) en Martje Janna Kunst, leraar lich.opv., jeugdkeeper-trainer bij Telstar, is geboren op dinsdag 2 januari 1968 te Den Helder.

Bart woonde samen met Leonie van Trierum.

Van Bart en Leonie is een natuurlijk kind bekend:

1  Byron is geboren op vrijdag 10 april 1998.



Afb. 8 - Aaldrik Schluter.

VI-F  Aaldrik Hendrik Schlüter, zoon van Eetse Aaldrik Schlüter (V-E) en Ietje van der Heide, administarief medewerker, wonende te Leeuwarden, te Lekkum (Leeuwarderadeel FR) (Lekkumerweg 42 irood), te Bolsward (Cnossenlaan 21), te Leeuwarden (Leeuwerikstraat 98), te Groningen, te Bosch en Duin, te Utrecht (Van Walenborghstraat), te De Bilt, te Leeuwarden (Kleine Hoogstraat), aldaar (Antillenweg) en te Oenkerk (Tietjerksteradeel FR) (Van Haersmasingel), is geboren op maandag 25 november 1940 (Noordvliet 11), is baptist gedoopt op zondag 6 februari 1955 te Leeuwarden.

Hij studeerde van 1958-1959 scheikunde aan de Rijksuniversiteit Groningen en theologie aan het Baptisten Seminarium "De Vinkenhof" van 1960-1961 en van 1963-1965.

Aaldrik trouwt op donderdag 13 oktober 1966 te Leeuwarden op 25-jarige leeftijd met de 26-jarige Aaltje Kramp (Alie), dochter van Pieter Cornelis Kramp en Grietje Rozema. Aaltje, administratief medewerkster, wonende te Leeuwarden, te De Bilt, te Leeuwarden (Kleine Hoogstraat), aldaar (Antillenweg) en te Oenkerk (Tietjerksteradeel FR) (Van Haersmasingel), is geboren op zaterdag 30 maart 1940 te Leeuwarden, is baptist gedoopt op zondag 11 oktober 1959 aldaar.

Van Aaldrik en Aaltje zijn twee kinderen bekend:

1  Michiel Schlüter is geboren op vrijdag 21 juni 1968 te Leeuwarden, zie VII-A.

2  René Schlüter is geboren op woensdag 21 oktober 1970 te Leeuwarden, zie VII-B.


Generatie VII

(van 1951 tot heden)

In deze generatie zijn 2 gezinnen met kinderen bekend. Kinderen uit deze gezinnen zijn geboren in 2000 en 2004. De kinderen uit deze gezinnen zijn afkomstig uit Oppenhuizen (FR) en Groningen. Er is momenteel nog 1 van de 2 kinderen in leven.

VII-A  Michiel Schlüter, zoon van Aaldrik Hendrik Schlüter (VI-F) en Aaltje Kramp (Alie), administratief medewerker, financieel administratief medewerker en senior bedrijfsvoering, wonende te Leeuwarden, te Oenkerk (Tietjerksteradeel FR) (Van Haersmasingel), te Sneek en te Oppenhuizen (FR), is geboren op vrijdag 21 juni 1968 te Leeuwarden.

Michiel woonde sinds mei 1997 samen met Trijntje Rimmie Eppinga (Tineke), dochter van Benjamin Eppinga en Tieteke van Dijk. Trijntje, adviseur hypotheek en vermogen, wonende te Sneek en te Oppenhuizen (FR), is geboren op maandag 17 april 1972 te Lemmer.

Van Michiel en Trijntje is een natuurlijk kind bekend:

1  Finn Schlüter is geboren op dinsdag 27 januari 2004 te Oppenhuizen (FR).

VII-B  René Schlüter, zoon van Aaldrik Hendrik Schlüter (VI-F) en Aaltje Kramp (Alie), groepsleider (kinderopvang) en locatiemanager (kinderopvang), wonende te Leeuwarden, te Oenkerk (Tietjerksteradeel FR) (Van Haersmasingel), te Geeuwenbrug, te Groningen en te Hoogezand, is geboren op woensdag 21 oktober 1970 te Leeuwarden.

René heeft eerst de LTS (electrotechniek) gedaan, daarna gekozen voor het werken met mensen. Hiertoe een opleiding gevolgd, behaalde diploma's: MDGO-AW in 1994 en leidinggevende kinderopvang in 2004.

René trouwt op maandag 15 november 1999 te Hoogezand (is gescheiden in juli 2008) op 29-jarige leeftijd met de 26-jarige Miranda Saheda van Bruggen, dochter van Hendrik van Bruggen en Trijntje van der Deen. Miranda, wonende te Hoogezand, is geboren op zondag 20 mei 1973 te Commilla (geboortedatum = een schatting gedaan bij de adoptie). Miranda werd in mei 1973 door haar oma naar Dhaka gebracht samen met haar broertje en woonde daar een tijd in een kindertehuis. Op 8 april 1978 komt zij samen met haar broertje naar Nederland. Waar haar broer nu is, is onbekend..

Miranda heeft de land- en tuinbouwschool gedaan in Eelde, daar heeft ze zich gespecialiseerd in bloemen en planten. Na deze opleiding heeft ze een tijdje een opleiding voor activiteiten-behandeling gedaan. Uiteindelijk is zij in de zorg aan het werk gegaan als huishoudelijk medewerkster. Sinds 1999 is zij gastouder voor de SKPV.

Van René en Miranda is een kind bekend:

1  Emile Duncan Schlüter ook genaamd Emile is geboren op vrijdag 4 februari 2000 te Groningen.


Noten

  Dit overzicht is gemaakt op zaterdag 23 februari 2013 met Haza-21 versie 3.3.0.577.20120621 door John van de Geer, De Poll 10, 7608 DJ ALMELO.

1)  Antje trouwt op zaterdag 11 februari 1882 te Leek GR met Eelke.

2)  Eelke trouwt op zaterdag 7 mei 1870 te Leek GR met Aaltje.

3)  Aaltje Berghuis. Aaltje is geboren in 1846 te Tolbert, is overleden in 1880 (OS). Aaltje werd 34 jaar.

4)  Eelke Hendriks. Eelke, landbouwer, is geboren in 1831, is overleden op woensdag 25 februari 1891 te Haren. Eelke werd 60 jaar. Eelke was eerder gehuwd (1) met Aaltje Berghuis.

5)  Karstiena trouwt op donderdag 7 december 1933 te Groningen met Geert.

6)  S.H.N. Hoft. S is geboren rond 1910.


Afbeeldingen

1) Arend Schlüter (1874-1940), familieportret in 1918

2) Jan Schlüter (1914-1971), groepsfoto in 1946  Gemaakt t.g.v. het afscheid van de laatste Canadees die vertrok van de geallieerde basis Deelen.

3) Aaldrik Schlüter (1879-1959) in 1955

4) Oebel Henssen (1929-) op 18 mei 1956

5) Eetse Aaldrik Schlüter (1909-1991) op 25 mei 1937

6) drs. Johannes van de Geer (John) (1938-), trouwfoto op 19 aug 1964

7) Arend Schluter (1921-1997), trouwfoto op 7 jul 1952

8) Aaldrik Hendrik Schlüter (1940-?), portret in aug 2004


Index

Bakker

Henderika III-A.6.

Becker

Maria Elisabeth I.4.

Berghuis

Aaltje *3, *4.

Boers

Trijntje Broors IV-C.3.

Bontjer

Stijntje II.3.

Bouman

Heiltje VI-C.

Brande, van de

Johanna Maria V-C.

Brans

Wilhelmus Antonius Regina Maria VI-B.1.

Bruggen, van

Hendrik VII-B; Miranda Saheda VII-B.

Cino

Eddy V-E.3.

Deen, van der

Trijntje VII-B.

Degenhart

Jantje IV-C.

Dijk, van

Aaltje IV-B; Tieteke VII-A.

Dorp, van

Wim VI-A.2.

Dost

Ida IV-C; Johannes IV-C.

Eppinga

Benjamin VII-A; Trijntje Rimmie VII-A.

Ezinga

Hendrik IV-D; Karstiena IV-D.

Feije

Ron VI-A.1.

Frings

Leonardus Johannes V-B.3.

Geer, van de

Johannes V-E.1.

Geysel

Jean VI-B.2.

Groenewold

Aafke III-A.

Haak

Wietske Jakobs III-B.

Hakse

Jerre Wouter V-E.3.

Hanny

Hanneke VI-A.3.

Heide, van der

Hendrik V-E; Ietje V-E.

Hendriks

Eelke III-B, *2.

Henssen

Menno V-D.2; Oebel V-D.2.

Herwig

Gerda V-A.2.

Hoft

S.H.N. V-E, *6.

Hooivelden

Geert IV-D, *6.

Jager, de

Kunje IV-D.

Jong, de

Henderika V-D.2; N. IV-C.12.

Jürgens

Gerhard Heinrich I.4; Johann Daniel Victor I.4.

Kerssens

Josephus Gijsbertus IV-C.13.

Knapp

Anton Henrich I.3.

Kort

Alida IV-C.

Koster

Ben V-A.4.

Kramp

Aaltje VI-F; Pieter Cornelis VI-F.

Kuiper

Fettje Pieterdr V-E.

Kuipers

Leentje Berends II; Leentje Berends II.

Kunst

IJsbrand Adrianus V-C; Martje Janna V-C.

Lahmann

Maria Elisabeth I.

Laumann

Henr. Wilh. I.1, II; Maria Elisabeth I.

Leemans

Wilhelmus Hendrikus VI-A.3.

Linden, van der

Hendrikus Ludoviecus VI-A.4.

Luijendijk

Jacob III-A.3; Jacobus III-A.3.

Luining

Berend III-A; Stijntje III-A, IV-A, IV-B, IV-C, IV-D.

Meijer

Loerdina V-D; Willem V-D.

Meschendorp

Jantje V-D.

Nielsen

Anders IV-C.1.

Oldenburg

Aaltje IV-A.

Oosterveld

Derk III-A.6; Oetse III-A.6.

Oostman

Frouka Fennegina V-B.

Piso

IJpe IV-E.1.

Pistorius

Johanna Mechtilda VI-D.

Plantfeber

Isabella V-E.

Poort

Cornelis V-A.3.

Postma

Harmen IV-A.1.

Reinhard

Geertje IV-E.

Roon, van

Maria VI-A.

Rover, de

Cornelis VI-C; Dirkje VI-C.

Rozema

Grietje VI-F.

Sante, van

Grietje V-E.1.

Schluter

Arend V-B, VI-A, VI-B, VI-C.1; Bart Wieger VI-E; Brant V-A.2; Derkje Helena VI-A.2; Elisabeth Jantje Geertruida VI-B.1; Ferdinanda VI-A.4; Frouka V-B.3; Helena V-A.4; Hendrik III-A; Ido V-C; Jantje Elisabeth Geertruida VI-B.2; Johanna VI-A.3; Jolijn V-C.1; Lamberta VI-A.1; Nicole VI-D.1; Nol VI-D; Noltje V-A.3; Pieter VI-C; Willem IV-E.

Schlüter

Aaldrik Hendrik VI-F; Aaldrik IV-F, V-D.1; Aaltje Stijntje IV-B.1; Afie IV-C.13; Afien III-A.6; Anton Heinrich I.3; Arend III-B.4, III-B, IV-C, V-D; Berend IV-B; Berendina IV-C.9; Christina Alida IV-A.1; Clara Maria Engel I.4; Eetse Aaldrik V-E; Elisabeth II.3; Emile Duncan VII-B.1; Etty V-E.1; Finn VII-A.1; Grietje III-A.3, IV-C.11; Helena IV-E.1; Hendrik III-B.3; Henrich Wilhelm III-A, II; Hindrik III-A, IV-B, IV-D.1, IV-D; Hindrikje IV-C.3; Jacob IV-E.2; Jan IV-C.12, IV-D.2; Janna IV-B.2; Jantje IV-C.5, V-D.2; Johann Heinrich II, I; Johanna IV-C.8; Johannes Hendrikus IV-A.2; Johannes V-A; Klara Maria I.5; Leentje II.4; Maria Elisabeth I.2; Michiel VII-A; N.N. IV-C.14; Noltje IV-C.7; René VII-B; Roelof IV-D; Stientje IV-C.1; Stijntje Berendina IV-B.3, IV-B.4; Sytske V-E.3; Wilhelm IV-E; Willem IV-A.3, IV-A, IV-C.6; Zwaantje IV-C.10.

Schreuder

Aaldrik Willems III-B; Helena III-B; Willem IV-F.

Siebers

N.N. IV-C.11.

Smit

Allie II.3, III-B; Frederik II.3; Freerk II.3.

Smits

Eetse Jildertzn IV-F; Eetse Jildertzn IV-F; Sytske Eetzes IV-F.

Spruit

Jaapje III-A.3.

Teuben

Christina Margrietha IV-A; Johannes Bernardus IV-A.

Timans

Pieter V-E.3.

Timmerman

Theo V-C.1.

Trierum, van

Leonie VI-E.

Vals

N.N. (van) IV-C.8.

Veen, van der

Jantje Albertje V-B; Pieter V-B.

Visser

Antje III-B; Egbert Tabes III-B; Geertruida Elisabeth Petronella VI-B; Jacob IV-E; Jan IV-B; Janna IV-B; Trijntje IV-E.

Vos

Henk IV-C.10.

Vosselman

Arend Jan IV-C.5; Hendrik Gerrit IV-C.5.

Vries, de

Johannes Ates IV-C; Noltje IV-C.

Wagenvoort

Elizabeth Anna IV-C.5.

Wal, van der

Jacob IV-C.3; Pieter Karels IV-C.3.

Wiersema

Jantje IV-A; Klaas IV-A.

Wierstra

Geertje Gerbensdr IV-F; Geertje Gerbensdr IV-F.

Wijbenga

Derkje Helena V-A.

Wildschut

Johannes IV-C.7.

Wilhelm

Johann II.

Wind

Arend Egberts II; Grietje Arends II; Grietje Arends III-B; Johanna Maria Arends III-B; Johanna Maria Arends III-B, IV-F.

Woude, van der

Willemke IV-A.

zonder achternaam

Bea VI-A.1; Bram V-A.2; Byron VI-E.1; Derkje V-A; Dilleke VI-A.2; Emile VII-B.1; Heinrich Wilhelm II; Henk VI-A.4; Hindriktje IV-C.3; Jannes V-A; Janny V-D.2; Jerre V-E.3; Leen V-A.4; N.N. II.3, IV-A, *5; Nanda VI-A.4; Nol V-A.3; Ria VI-A; Schluter III-A.3, III-A.6, IV-A.3, IV-A, IV-B, IV-C, IV-D; Stien IV-C.1.

* verwijzing naar noot.